ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΙΠΠΑΣΙΑ
Αλεξία Στεργίου, M.Sc., Καθηγήτρια Ειδικής Φυσικής Αγωγής και Εκπαιδεύτρια Θεραπευτικής Ιππασίας. Πληροφορίες: 6936892931, alexstergiou@gmail.com
Η Θεραπευτική Ιππασία αποτελεί μια εναλλακτική, ολιστική, θεραπευτική προσέγγιση για άτομα με ειδικές ανάγκες. Είναι μια μορφή θεραπείας κατά την οποία χρησιμοποιείται το άλογο για να επιτευχθούν θεραπευτικοί στόχοι χωρίς να αντικαθιστά τις κλασσικές θεραπευτικές μεθόδους, τις οποίες όμως συμπληρώνει.
Πρώτος ο Ξενοφώντας αναφέρθηκε στη Θεραπευτική Ιππασία με τον όρο «Ιπποθεραπεία» στο βιβλίο του «Περί Ιππικής Τέχνης». Ενώ ο Ιπποκράτης αναφέρει ότι: «η ιππασία στον καθαρό αέρα δυναμώνει τους μυς και τους κρατά σε καλή κατάσταση» .
Έρευνες έχουν δείξει ότι η θεραπεία με το άλογο βοηθάει τα άτομα με κινητικές, νοητικές και ψυχολογικές δυσκολίες να αποκτήσουν και να διατηρήσουν μία καλύτερη ποιότητα ζωής. Τα βοηθά να αντεπεξέρχονται με μεγαλύτερη ευκολία σε καθημερινές βασικές δραστηριότητες.
Η Θεραπευτική Ιππασία ωφελεί τα άτομα με ειδικές ανάγκες σωματικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά και ψυχολογικά, εφόσον είναι μια ευχάριστη αθλητική και παράλληλα θεραπευτική δραστηριότητα. Παιδιά, έφηβοι και ενήλικες έχουν τη δυνατότητα να βρουν νέους τρόπους για να καλλιεργήσουν θετική συμπεριφορά και να αναπτύξουν ισορροπημένες κοινωνικές δεξιότητες μέσω της ομαδικής δραστηριότητας, χρησιμοποιώντας το άλογο ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Η ανεπάρκεια και η καθυστερημένη ανάπτυξη, όσον αφορά την αντίληψη, τη μάθηση, το συναίσθημα και την αυτογνωσία, μπορούν να αντιμετωπιστούν σε ατομικό επίπεδο.
Η Θεραπευτική Ιππασία δεν συνεπάγεται και δεν περιλαμβάνει απαραίτητα αθλητικούς στόχους. Χρησιμοποιούνται ασκήσεις από το άθλημα της Ιππασίας, οι οποίες προσαρμόζονται με τη βοήθεια ψυχοκινητικών αρχών για να προωθηθούν η ανάπτυξη, η δημιουργικότητα, ο αυτοέλεγχος, ο σωστός έλεγχος της κίνησης του σώματος και η κατάλληλη κοινωνική συμπεριφορά. Είναι μια ψυχοδυναμική ενέργεια βασισμένη στην προσωπική εμπειρία και την κοινωνική μάθηση, η οποία πραγματοποιείται με την θεραπεία πάνω στο άλογο αλλά και κάθε δραστηριότητα και φροντίδα που σχετίζεται με αυτό. Επικεντρώνεται δηλαδή στη σχέση που χτίζεται μεταξύ του ατόμου, του αλόγου και του εκπαιδευτή, πάνω στο άλογο και κάτω από αυτό.
Η Ιπποθεραπεία αναφέρεται ακόμη στη χρήση της κίνησης του αλόγου, ως θεραπευτικού εργαλείου, για να επιτευχθούν η σωστή στάση του σώματος, η ισορροπία, η κινητικότητα και ο μυϊκός τόνος των παιδιών αλλά και των ενηλίκων με νευρολογικά προβλήματα. Η κίνηση του αλόγου είναι τρισδιάστατη, πολύ κοντινή με την ανθρώπινη κίνηση. Μεταφέρει στο ανθρώπινο σώμα περίπου εκατόν δέκα τρισδιάστατες ρυθμικές ταλαντώσεις το λεπτό, με αποτέλεσμα ο αναβάτης να γυμνάζεται παθητικά και να εξασκεί την ισορροπία του, ενώ παράλληλα του προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα. Κατά τη διάρκεια της Ιπποθεραπείας το άτομο μαθαίνει να προσαρμόζει τη στάση του αναγκαστικά για να διατηρήσει τη θέση του πάνω στο άλογο. Η θερμότητα του αλόγου σε συνδυασμό με τις ρυθμικές ταλαντώσεις μειώνει τον υψηλό μυϊκό τόνο με αποτέλεσμα να προάγει τη χαλάρωση του ιππέα με σπαστικότητα.
Το άτομο, που βρίσκεται πάνω στο άλογο, εκτελεί ειδικές ασκήσεις από διάφορες θέσεις, όπως ιππαστί, πλάγιο κάθισμα, τετραποδική, γονυπετής, όρθια, ύπτια και πρηνής, ανάλογα με τους θεραπευτικούς στόχους που έχουν τεθεί. Το άλογο επίσης γίνεται η προέκταση του σώματος ατόμων που χρησιμοποιούν αναπηρικό καρότσι και με τη βοήθειά του, τους δίνεται η δυνατότητα να δουν τον κόσμο από πάνω προς τα κάτω, και όχι αντίθετα, όπως τον βλέπουν όταν κάθονται σε αναπηρικό καρότσι.
Η δουλειά με το άλογο δημιουργεί ενθουσιασμό και το κίνητρο που χρειάζεται για να έχει το άτομο ενεργό συμμετοχή στη θεραπεία και να έχουμε τα αναμενόμενα αποτελέσματα της Θεραπευτικής Ιππασίας.
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες η Θεραπευτική Ιππασία:
• Αναπτύσσει τη συμμετρία του σώματος.
• Βελτιώνει την ισορροπία, τη σωστή στάση του σώματος και τον έλεγχο της κεφαλής.
• Ομαλοποιεί τον μυϊκό τόνο και μειώνει τη σπαστικότητα.
• Προκαλεί την αναχαίτιση παθολογικών προτύπων κίνησης και προωθεί τα φυσιολογικά πρότυπα κίνησης.
• Βελτιώνει τη βάδιση.
• Γυμνάζει παθητικά, με συγκεκριμένες τρισδιάστατες κινήσεις της ράχης του αλόγου.
• Βελτιώνει την καρδιοαναπνευστική λειτουργία και αντοχή.
• Βοηθά να αναπτυχθούν σημαντικά οι μύες του κορμού, ενώ παράλληλα το ευθύ κάθισμα διευκολύνει στην αναπνοή.
• Βελτιώνει την ποιότητα και την ένταση του λόγου.
• Βοηθά στο συντονισµό των κινήσεων.
• Βοηθά στην αύξηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων.
• Βοηθά στην αύξηση της αντίληψης και του ελέγχου των κινήσεων του ιππέα.
• Βοηθά στην αύξηση της προσοχής, της οπτικοκινητικής ικανότητας και του προσανατολισμού.
• Βοηθά στο διαχωρισμό αντικειμένων, χρωμάτων, μεγεθών, γραμμάτων και αριθμών.
• Βοηθάει τον αναβάτη να ξεπεράσει διάφορες φοβίες, όπως ο φόβος της κίνησης του αλόγου.
• Αναπτύσσει σχέση σεβασμού ανάμεσα σε ιππέα και άλογο και καλλιεργεί το αίσθηµα σεβασµού και αγάπης προς τα ζώα.
• Τονώνει ψυχολογικά, αυξάνει αισθητά τον αυτοσεβασμό και την αυτοπεποίθηση του ιππέα και μειώνει την εσωστρέφεια.
• Αναπτύσσει τον αυτοέλεγχο, την υποµονή και επιµονή.
Η Θεραπευτική Ιππασία ενδείκνυται για την αποκατάσταση των παρακάτω:
• Εγκεφαλική παράλυση • Δισχιδής ράχη
• Μυϊκή δυστροφία • Βλάβες του νωτιαίου μυελού
• Σκλήρυνση κατά πλάκας • Εγκεφαλικά επεισόδια
• Κακώσεις της κεφαλής • Πολιομυελίτιδα
• Τύφλωση • Κώφωση
• Διαταραχές του λόγου • Αρθρίτιδα
• Απουσία- παραμόρφωση άκρων • Σύνδρομο Down
• Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (Αυτισμός) • Μαθησιακές Δυσκολίες(Δυσλεξία)
• Ψυχικές διαταραχές • Προβλήματα συμπεριφοράς
• Υπερκινητικότητα • Νοητική Υστέρηση
Τα προγράμματα Θεραπευτικής Ιππασίας πραγματοποιούνται σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο, με ειδικά εκπαιδευμένο άλογο. Για τη διεξαγωγή της κάθε συνεδρίας χρησιμοποιείται ειδικός εξοπλισμός, ειδικά βοηθητικά θεραπευτικά μέσα και ειδικά εκπαιδευτικά-παιδαγωγικά μέσα.
Μετά από αξιολόγηση του ατόμου που θα συμμετάσχει, σχεδιάζεται το θεραπευτικό πρόγραμμα που θα ακολουθήσει και προσαρμόζεται ανάλογα, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, πραγματοποιείται αξιολόγηση της προόδου σε τακτά χρονικά διαστήματα. Υπάρχει συνεργασία με τους γιατρούς και τους υπόλοιπους θεραπευτές του ατόμου για την ομαλότερη διεξαγωγή της θεραπευτικής προσέγγισης.
Το Κέντρο Θεραπευτικής Ιππασίας Ιωαννίνων βρίσκεται εντός μιας καταπράσινης έκτασης, η οποία ανήκει στο Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας του Υπουργείου Γεωργίας και απέχει μόλις 5 λεπτά από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων. Διαθέτει τόσο ανοιχτό όσο και κλειστό στίβο, έτσι ώστε να πραγματοποιούνται οι θεραπείες ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, ενώ είναι το μοναδικό στην περιοχή της Ηπείρου. Στο Κέντρο παρακολουθούν προγράμματα θεραπείας και αποκατάστασης με τη συγκεκριμένη μέθοδο, παιδιά αλλά και ενήλικες από όλη την Ήπειρο. Το προσωπικό είναι εξειδικευμένο στη συγκεκριμένη παρέμβαση, με παρακολούθηση σεμιναρίων, πρακτική άσκηση και πιστοποίηση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Οι συνεδρίες της Θεραπευτικής Ιππασίας πραγματοποιούνται με τη συμμετοχή και τη συνεργασία καθηγητών ειδικής φυσικής αγωγής, εξειδικευμένων ιατρών, θεραπευτών διαφόρων ειδικοτήτων, εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής και ψυχολόγο. Το Κέντρο Θεραπευτικής Ιππασίας Ιωαννίνων είναι μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ιππασίας για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.
Βιβλιογραφία
Bertoti D. Effects of therapeutic horseback riding on posture in children with cerebral palsy. Phys Ther. 1988;68:1505–1512.
Brock, J. B., (1989), Therapy on horseback, Psychomotor and psychological change in physically disabled adults, Dissertation research.
Casady RL, Nichols-Larsen DS. The effect of hippotherapy on ten
children with cerebral palsy. Pediatr Phys Ther. 2004;16:165–172.
Schoulz M., (2007), Handout, Some information about “Remedial or Psycho- Educational Vaulting”
Scott N., (2005), Special Needs Special Horses, University of North Texas Press, Texas
Spink, J., (1993), Developmental Riding Therapy, Tucson, Therapy Skill Builders
Steiner, H., Szilágyi, T., Effect of therapeutic riding on the coordination of movements of Down--Syndrome children, Journal of Computational and Applied Mechanics, Vol. 7., No. 1., (2006), pp. 59–74
http://www.specialeducation.gr/
Ιππεύω !!!
Hajo Riesser, από το "Παιδιά με κεντρικά κινητικά προβλήματα - Υποστήριξη και ΘΕΡΑΠΕΙΑ", Dusseldorf 1993.
Μετάφραση από τα Γερμανικά: Ελένη Μαραθάκη - Αναστασάκη.
Το άλογο ως μέσο για τη θεραπευτική αντιμετώπιση κινητικών προβλημάτων, που προέρχονται από βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Το άλογο σαν θεραπευτικό μέσο
"Πηγαίνω ιππασία", λέει η εφτάχρονη Κατερίνα γεμάτη χαρά, σχεδόν κάθε μέρα της εβδομάδος, έως ότου, τελικά, αυτή η ημέρα έρχεται.
Όμως: Δε θεωρείται "ιππασία" αυτό που κάνει μια φορά την εβδομάδα αυτό το κορίτσι, που έχει σπαστικότητα εξ αιτίας μίας παιδικής εγκεφαλοπάθειας. Αυτό το οποίο συντελείται κάτω από τις υποδείξεις της φυσιοθεραπεύτριας μπορεί να συγκριθεί τόσο λίγο με την ιππασία, όσο και αν θα έκανε υδρομασάζ ή κολύμπι.
Με την ιππασία υπάρχει μόνο ένα κοινό σημείο: Το άλογο.
Η Κατερίνα κάνει φυσιοθεραπεία, και μάλιστα φυσιοθεραπεία πάνω στο άλογο, πράγμα, που στην ιατρική ορολογία ονομάζεται "θεραπευτική ιππασία".
Για την ιστορία του θεραπευτικού αποτελέσματος πάνω στην κίνηση με τη βοήθεια του αλόγου
Δε θα πρέπει να θεωρούμε, ότι η εισαγωγή του αλόγου στην θεραπεία της κίνησης είναι σύγχρονη ανακάλυψη.
Στην αρχαιότητα ακόμα, οι γιατροί είχαν εκτιμήσει τα καλά αποτελέσματα της ιππασίας στην υποστήριξη της υγείας και στην σκληραγώγηση, χωρίς, όμως, να την αντιμετωπίζουν ως "Θεραπεία".
Από ιατρικά δοκίμια του 17ου και 18ου αιώνα, γνωρίζουμε, ότι οι παλιοί γιατροί έβλεπαν στην ιππασία μια ιδιαίτερα εντατική άσκηση του σώματος, που επενεργούσε σε όλον τον οργανισμό, μπορούσε ακόμη να δυναμώσει και να αυξήσει την αντοχή του, και να δράσει αποτελεσματικά απέναντι σε ασθένειες. Αυτοί οι γιατροί συμφωνούσαν με την άποψη της εξασκήσεως ολόκληρου του σώματος "EXERCITIUM UNIVERSALE".
Η ραγδαία ανάπτυξη των φυσικών επιστημών κατά τον 19ο αιώνα συνετέλεσε, ώστε να λησμονηθεί τόσο η παλαιά γνώση για τα καλά αποτελέσματα που είχε στην διατήρηση της υγείας του ατόμου η κίνηση πάνω στο άλογο, ώστε δεν υπάρχουν από την εποχή αυτή μαρτυρίες της ιατρικής γνώσεως.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια αύξηση στις δημοσιεύσεις γύρω από τη φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση μέσω του αλόγου, πλην όμως, γίνονταν περίπου κατ' αποκλειστικότητα στα ιατρικά περιοδικά.
Θεραπευτική - Παιδαγωγική ιππασία
Το 1969 ο A. Kroger, ο οποίος είναι δάσκαλος ειδικής αγωγής, ένα αξιόλογο άρθρο με τίτλο "Εκπαιδεύοντας με άλογα" θέτοντας με αυτό μια νέα ειδική - θεραπευτική θεώρηση για παιδιά με διαταραχές στην συμπεριφορά, ασκήσιμα και εκπαιδεύσιμα, όπως και παιδιά και εφήβους με ψυχικές διαταραχές.
Διαπίστωσε, ότι με τη βοήθεια του αλόγου μπόρεσε να φέρει θετική επιρροή στην διαταραγμένη συμπεριφορά αυτών των ατόμων και να βοηθήσει στην ψυχοκινητική τους ανάπτυξη. Εδώ μιλά κανείς για "θεραπευτική - παιδαγωγική ιππασία", και είναι υπόθεση ειδικά εκπαιδευμένων Παιδαγωγών και Ψυχολόγων.
Η ιππασία ως σπορ για ανάπηρους
Δεν είναι δυνατό να τοποθετήσουμε χρονικά την ιστορική αρχή-το ξεκίνημα- της θεραπευτικής ιππασίας και της "ιππασίας των αναπήρων". Γιατί, πάντα υπήρχαν ανάπηροι, οι οποίοι επιδίδονταν στα σπορ και έκαναν ιππασία.
Ο πλέον γνωστός είναι ο βαρόνος Hanko Von Langen, ο οποίος, παρά τις παραλύσεις που υπέστη κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ανήκε στους καλύτερους ιππείς παγκοσμίως, και η Δανή Lis Hartel, η οποία μετά από παιδική παράλυση, από το αναπηρικό αμαξίδιο κατάφερε να ανέβει στο άλογο, και πήρε δύο φορές το αργυρό μετάλλιο σε ολυμπιακούς αγώνες.
Τρόπος επενέργειας της θεραπευτικής ιππασίας
Όποιος έχει παρατηρήσει προσεκτικά ένα άλογο που προχωρεί, και πολύ περισσότερο, όποιος κάθεται επάνω, θα διαπιστώσει, ότι η ράχη του αλόγου πραγματοποιεί εντελώς συγκεκριμένες ρυθμικές κινήσεις:
- υψηλά και χαμηλά, δηλαδή κατακόρυφα και κάθετα,
- οριζοντίως, με την έννοια μιας εναλλασσόμενης επιταχύνσεως και επιβραδύνσεως σε κάθε βήμα του αλόγου.
- Ταλαντώσεις προς τα αριστερά και δεξιά καθώς τα καπούλια σε κάθε βήμα χαμηλώνουν ελαφρά προς τα αριστερά και δεξιά. Έτσι δημιουργείται μια κάπως "καμπυλωτή" κίνηση του κορμού του αλόγου.
Σε ένα άλογο μεσαίου μεγέθους αυτές οι τρισδιάστατες ταλαντώσεις της ράχης γίνονται περίπου 90-110 φορές το λεπτό. Αυτή η συχνότητα εξαρτάται τόσο από τον προσωπικό τύπο κινήσεως του αλόγου, όπως επίσης και από την ταχύτητα της βαδίσεώς του. Σε είδη, όπου τα άλογα είναι μικρότερα, αυτή η συχνότητα των ταλαντώσεων είναι υψηλότερη. Πάνω από όλα, όμως οι ταλαντώσεις του κορμού σε ένα καλά γυμνασμένο άλογο που χρησιμοποιείται στην θεραπεία είναι πολύ ρυθμικές και συμμετρικές.
Αυτό αποτελεί ένα κεντρικό σημείο, το οποίο πρέπει να ληφθεί ιδιαιτέρως υπ' όψιν. Ο ρυθμός της κινήσεως σταθμίζεται από τον ειδικό προπονητή, η συχνότητα και η έκταση των ταλαντώσεων της ράχης του αλόγου ρυθμίζεται με βάση τις ανάγκες της θεραπείας, γίνεται, δηλαδή μια κατανομή.
Αφηνόμαστε στις ταλαντώσεις
Αυτές οι τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού του αλόγου μεταφέρονται στον αναβάτη με την αναπηρία, ο οποίος είναι καθισμένος στην ράχη του αλόγου - λαμβάνονται από το σώμα του και μέσω της λεκάνης μεταφέρονται στον κορμό μέχρι τον αυχένα και την ωμική ζώνη. Ομοίως επηρεάζονται από τις ταλαντώσεις αυτές και τα άκρα.
Η εργασία του φυσιοθεραπευτή είναι, να επηρεάσει τον αναβάτη με την αναπηρία με τρόπο, ώστε, να αφεθεί σε αυτές τις ταλαντώσεις, να τις αφομοιώσει, ενώ δε θα παρενοχλεί αυτόν το ρυθμό με δικές του κινήσεις.
Η θεραπευτική ιππασία επενεργεί στις κλειδώσεις, στη σπονδυλική στήλη και στους μυς. Την πραγματική της επιρροή την ασκεί, όπως και η φυσιοθεραπευτική μέθοδος BOBATH, στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο υπηρετεί τις κινητικές λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα: Είναι η ενεργή διατήρηση της σωστής τάσεως κάθε μυός.
Εγκεφαλικές παραλύσεις και μυϊκός τόνος
Αυτός ο μυϊκός τόνος είναι η βάση για κάθε φυσιολογική συστολή των μυών, για κάθε οργανωμένη κίνηση.
Ας το διατυπώσουμε αλλιώτικα: Δεν υπάρχει φυσιολογική λειτουργία των μυών χωρίς το φυσιολογικό μυϊκό τόνο. Για τη διατήρησή του, και τον πάνω απ' όλα τέλειο συντονισμό του τίθεται σε λειτουργία ένα πάρα πολύ πολύπλοκο και τέλειο σύστημα από κέντρα ελέγχου και νευρικές οδούς, τα οποία ευρίσκονται κατά ένα μεγάλο μέρος στην παρεγκεφαλίδα.
Αυτά τα κέντρα διευθύνουν την αυτόματη και ασυνείδητη λειτουργική έκβαση των κινήσεων ή την στάση του σώματος. Η αρμονική του λειτουργία, η οποία καθίσταται δυνατή μέσα από πλήθος συνεχώς ενεργών αντανακλαστικών, είναι η προϋπόθεση για κανονική, οικονομική και σκόπιμη δραστηριότητα που αφορά την κίνηση και την στάση.
Αν όμως η λειτουργία αυτών των κέντρων ελέγχου έχει υποστεί βλάβη εξ' αιτίας μιας παιδικής εγκεφαλοπάθειας ή έχει τεθεί εντελώς εκτός λειτουργίας, τότε παρεκτρέπεται ο μυϊκός τόνος, γιατί από την αρχή δημιουργούνται λανθασμένα κινητικά πρότυπα μέσα από μια λαθεμένη διανομή του μυϊκού τόνου.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να βλάπτεται και να παρενοχλείται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό η συνολική λειτουργία του μυϊκού συστήματος. Τότε έχουμε την εικόνα της εγκεφαλικής παραλύσεως.
Η σύγχρονη θεραπεία της εγκεφαλικής παραλύσεως, ιδιαιτέρως αυτή που ανέπτυξαν οι KAREL και BERTHA BOBATH, ξεκινά από την σκέψη ότι πρέπει κανείς να δίδει συνεχείς ερεθισμούς στο κεντρικό νευρικό σύστημα, οι οποίοι να -αναχαιτίζουν τη λαθεμένη δραστηριότητα των αντανακλαστικών, όπως και των λαθεμένων προτύπων κινήσεως- ενώ ταυτοχρόνως να επαναφέρουν στο φυσιολογικό το μυϊκό τόνο, όσο αυτό είναι δυνατόν.
Επιδίωξη είναι, να φέρει κανείς τη λαθεμένη δραστηριότητα των αντανακλαστικών όσο μπορεί περισσότερο στο φυσιολογικό και, κατά το δυνατόν να επιτύχει φυσιολογικά πρότυπα κίνησης.
Ένας διάλογος κινήσεων
Ο άνθρωπος με αναπηρία, ο οποίος επιβαίνει στο άλογο χωρίς να το συνειδητοποιεί, πρέπει να οργανώσει εκ νέου την στάση του σώματός του, να κερδίσει ξανά την ισορροπία του, να διατηρήσει την ορθή στάση του σώματός του σε κάθε βήμα του αλόγου. Αυτό θα πει, συνειδητή ανταπόκριση σε κάθε μια από τις παραπάνω αναφερόμενες τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού, όπως αυτές επαναλαμβάνονται διαρκώς και με τον ίδιο ρυθμό.
Πρέπει, λοιπόν, χωρίς πρόκληση ο ασθενής να ασκήσει τις αντιδράσεις όσον αφορά τη θέση του σώματός του και όσον αφορά την ισορροπία του, να βελτιώσει το μυϊκό του τόνο, να ασκήσει ακόμα την αρμονία και συμμετρία των κινήσεων, ή επίσης να αναχαιτίσει τον αυξημένο μυϊκό τόνο - τη σπαστικότητα.
Επομένως η θεραπευτική ιππασία ενεργεί με την έννοια μιας "ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΛΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΩΣ ΕΠΙ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΑΣΕΩΣ".
Σε αυτό το σύνολο των μεθόδων αντιμετωπίσεως προστίθεται και η συγκεκριμένη μέθοδος.
Ανάμεσα στις κινήσεις του κορμού του αλόγου από τη μια πλευρά και τα κέντρα του εγκεφάλου τα οποία επηρεάζουν την κινητικότητα από την άλλη.
Με αυτό τον τρόπο γίνεται μια ανταλλαγή, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας " διάλογος κινήσεων": Οι κινήσεις του κορμού του αλόγου προκαλούν μια απάντηση με κινήσεις από το μέρος του αναβάτη, η οποία πραγματοποιείται μέσω της οδού των αντανακλαστικών, δε γίνεται επομένως συνειδητά ή εκούσια.
Εδώ, λοιπόν, επιτυγχάνεται μια ψυχοκινητική άσκηση, κατά την οποία, όπως αναφέραμε και πιο πριν, εξασκούνται πολλές λειτουργίες που υπηρετούν την κίνηση. Πρόκειται για ένα πολύ σύνθετο σύστημα ασκήσεων, το οποίο δεν προτείνεται από κανένα φυσιοθεραπευτικό σύστημα, και, βέβαια, καμιά συσκευή, όσο έξυπνα κατασκευασμένη και να είναι.
Έτσι η θεραπευτική ιππασία αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή δυνατότητα θεραπευτικής επιρροής σε ανθρώπους με κινητικές αναπηρίες.
Η μεταφορά της κίνησης από το άλογο στον άνθρωπο
Πρέπει να αναφερθεί ακόμα μια άλλη σοβαρή διάσταση, της οποίας η σημασία για την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής ιππασίας δεν πρέπει να αγνοηθεί:
Οι παραπάνω αναφερόμενες τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού του αλόγου στο συγκεκριμένο σημείο "βάδιση" παρέχουν στον ασθενή ένα τέτοιο πρότυπο κινήσεως, το οποίο είναι ανάλογο με το πρότυπο κινήσεως της ανθρώπινης βάδισης.
Αν παρατηρήσει κανείς τον τρόπο κινήσεως των ισχίων, της λεκάνης, του κορμού, της ωμικής ζώνης και των βραχιόνων ενός ανθρώπου ο οποίος κάθεται εντελώς χαλαρά στο άλογο, και τις συγκρίνει με τις κινήσεις ενός ανθρώπου ο οποίος βαδίζει δίπλα του, θα διαπιστώσει, ότι ο τρόπος που κινούνται και οι δύο μοιάζει πάρα πολύ. Με αυτόν τον τρόπο η θεραπευτική ιππασία δίδει τη δυνατότητα σε κάποιον άνθρωπο με εγκεφαλική παράλυση ή σε κάποιον παραπληγικό, να αποκτήσει εμπειρίες κινήσεως, που δεν παρέχονται από κάποια άλλη θεραπευτική μέθοδο.
Έχει παρατηρηθεί συχνά, ότι παιδιά με εγκεφαλική παράλυση έχουν μάθει να περπατούν με τη βοήθεια της θεραπευτικής ιππασίας, αυτό δε μαρτυρά οπωσδήποτε μια αιτιώδη σχέση, την καθιστά, όμως πιθανή.
Το άλογο ως συνοδός
Ακόμα μια παράμετρος πρέπει να τονιστεί, η οποία καθιστά τη θεραπευτική ιππασία βασικά διαφορετική από κάθε άλλη φυσιοθεραπευτική μέθοδο: το ψυχικό κίνητρο του ανθρώπου με αναπηρία που δίδεται από το ζωντανό συνοδό ασκήσεων, το άλογο.
Όπως είναι γνωστό, το αποτέλεσμα κάθε φυσιοθεραπευτικής μεθόδου εξαρτάται από τη συνεργασία του παιδιού ή του εφήβου, επομένως και από το κίνητρό του. Αυτό αφορά περισσότερο παιδιά και εφήβους με εγκεφαλική παράλυση, τα οποία, από την πρώτη παιδική ηλικία, δηλαδή για πάρα πολλά χρόνια εδέχοντο φυσιοθεραπεία στο στρώμα, και, που τα ίδια την ένιωθαν ως μονότονη και επώδυνη. Η δυσαρέσκεια για τη θεραπεία φέρνει πολύ συχνά, με το πέρασμα των χρόνων μια ουδετερότητα απέναντι στα ήδη γνωστά συστήματα της φυσιοθεραπείας, μια ουδετερότητα που μπορεί να καταδικάσει σε αποτυχία τις προσπάθειες των θεραπευτών.
Ιδιαίτερα από παιδιά και νέους με κινητικές αναπηρίες αναφέρεται το άλογο σαν ένας "ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΦΙΛΟΣ" και βοηθός άσκησης με υψηλές απαιτήσεις. Ακόμη ανέφεραν και την παράμετρο της διασκέδασης κάνοντας θεραπευτική ιππασία.
Το να βρίσκεται υψηλά, με την αληθινή έννοια της λέξης, πάνω στην ράχη του αλόγου, απ' όπου μπορεί να βλέπει κανείς τα κεφάλια των ικανών σωματικά, σημαίνει για τους ανθρώπους με αναπηρίες διαφορετική αντίληψη του περιβάλλοντος από τη συνηθισμένη "οπτική γωνία του βατράχου".
Πρόκειται για ένα αίσθημα χειραφέτησης εντελώς ιδιαίτερου χαρακτήρα και καθιστά δυνατές εντελώς καινούριες διαστάσεις στον χώρο των εμπειριών τους. Εχει σαν αποτέλεσμα, οι ιππείς με αναπηρίες να μη χαρακτηρίζουν τη θεραπεία αυτή ως "θεραπευτική μέθοδο" και με αυτόν τον τρόπο κατορθώνει να δώσει ισχυρά κίνητρα, τα οποία φτάνουν μέχρι και τη συνεργασία στην κλασσική φυσιοθεραπεία.
Η θεραπευτική ιππασία διασκεδάζει
Πραγματικά δεν υπάρχει κάποια άλλη μέθοδος -φυσιοθεραπευτική- που να διασκεδάζει και όπου ο άνθρωπος με αναπηρία να χαίρεται κάθε φορά θεραπείας.
Η θεραπευτική ιππασία προσφέρει σ' αυτούς ένα βασικό προτέρημα που πρέπει επίσης να αναφερθεί. Σε ανθρώπους με κινητική αναπηρία, ιδιαίτερα όταν αυτοί έχουν πολύ βάρος, όπως και σε ψυχικά δύσκολους ασθενείς, είναι το άλογο εκείνο το οποίο δέχεται το φυσικό βάρος, ενώ μειώνει την ψυχική ένταση του θεραπευτή.
Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου ας τονιστεί τούτο: Η θεραπευτική ιππασία δε φιλοδοξεί να αντικαταστήσει την κλασσική φυσιοθεραπεία που στηρίζεται σε νευροφυσιολογική βάση, όμως να τη συμπληρώσει αποτελεσματικά.
Έτσι ο συνδυασμός των δύο μεθόδων σύμφωνα με το σχήμα: "μια φορά την εβδομάδα φυσιοθεραπεία στο στρώμα και μια επάνω στο άλογο" έχει αποδειχτεί πολύ καλή.
¶ρνηση της κλασσικής φυσιοθεραπείας με σκοπό να πραγματοποιείται περισσότερη θεραπευτική ιππασία, θα πρέπει να αποφασίζεται μόνο τότε, που, ανεξάρτητα από τους λόγους, δεν είναι δυνατόν να γίνει φυσιοθεραπεία, επειδή ο άνθρωπος με την αναπηρία δεν τη θέλει.
Πότε επιτρέπεται να εφαρμόζεται η θεραπευτική ιππασία και πότε όχι
Στο πέρασμα των προηγούμενων δεκαετιών, μέσα από λεπτομερείς παρατηρήσεις, εμπειρίες και επιστημονικές έρευνες δόθηκε μια ικανή σειρά από τομείς, όπου μπορεί να εφαρμοστεί η θεραπευτική ιππασία με επιτυχία.
Παράλληλα με τα ορθοπεδικά τραύματα, σημαντικοί είναι οι τομείς της εφαρμογής της σε κινητικές αναπηρίες μετά από βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος, κινητική αναπηρία μετά από παιδική εγκεφαλοπάθεια και στην σκλήρυνση κατά πλάκας, στους ενήλικες.
Μπορούμε να πούμε, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που δέχτηκαν θεραπευτική ιππασία ήταν ασθενείς που έπασχαν από εγκεφαλική παράλυση. Επίσης στις παραπληγίες σαν αποτέλεσμα κακώσεων της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, όπως είναι στις περιπτώσεις της δισχιδούς ράχης με μηνιγγομυελοκήλη, φάνηκαν τα θετικά αποτελέσματα της θεραπευτικής ιππασίας.
Συγκριτικά με αυτές τις παθήσεις, και την σκλήρυνση κατά πλάκας, οι άλλες αναπηρίες που βοηθήθηκαν από τη θεραπευτική ιππασία ήταν λιγότερο δύσκολες.
Εκεί όπου υπάρχουν ενδείξεις για μια θεραπευτική μέθοδο, δεν παύει να υπάρχουν και αντενδείξεις, όπου μερικές πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν, ιδιαίτερα στην παιδική εγκεφαλοπάθεια. Συχνά αναφέρεται η επιληψία στις αντενδείξεις. Η θεραπευτική ιππασία σ' αυτές τις περιπτώσεις, σύμφωνα με τη μακρά παρατήρηση, που ήταν σε θέση να κάνει ο συγγραφέας, πρέπει να αποφεύγεται, όταν η φαρμακευτική αγωγή του ασθενούς είναι ελλιπής ή αδύνατη, και υπάρχουν συχνά επιληπτικές κρίσεις. Απεναντίας σε παιδιά και νέους με σπάνιες κρίσεις δεν υπάρχουν λόγοι για να αποφεύγεται. Επίσης στην ασθένεια του SCHEUERMANN, όπου προσβεβλημένη είναι η σπονδυλική στήλη, το είδος αυτό της θεραπείας αντενδείκνυται.
Η απόφαση λαμβάνεται σ' αυτήν την περίπτωση από τον ορθοπεδικό που αντιμετωπίζει την πάθηση. Παρ' όλα αυτά και γι' αυτήν την απόφαση πρέπει να σκεφτεί κανείς, ότι όταν ακολουθείται το είδος της κινήσεως "βάδιση", οι κραδασμοί που δέχεται η σπονδυλική στήλη είναι χαμηλής τάσεως.
Επίσης και σε περιπτώσεις σκολιώσης πρέπει να ερωτάται ο ορθοπεδικός. Ίσως σε σοβαρές σκολιώσεις η θεραπευτική ιππασία αντενδείκνυται πλήρως.
Σε ασθενείς με πάθηση του αίματος θα πρέπει να αποφεύγεται επίσης, παρ' όλο που η πιθανότητα για εξωτερική αιμορραγία μέσω τραυμάτων τις περισσότερες φορές υπερογκούται. Εσωτερικές αιμορραγίες, όμως, μέσω κτυπημάτων δεν αποκλείονται. Απόλυτη αντένδειξη αποτελεί η αλλεργία σε σκόνη του ιππόδρομου και των τριχών του αλόγου.
Η ομάδα της θεραπευτικής ιππασίας
Απ' ότι αναφέραμε μέχρι τώρα, γίνεται φανερό ότι η ποιοτική διενέργεια της θεραπευτικής ιππασίας απαιτεί από το μέρος του θεραπευτή ειδικές γνώσεις και ικανότητες. Αυτό ισχύει περισσότερο για το φυσιοθεραπευτή, στα χέρια του οποίου βρίσκεται η ευθύνη για τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση.
Είναι αυτονόητο, ότι αυτός ο θεραπευτής πρέπει να έχει πλήρη κατάρτιση και πρακτική εμπειρία στην εξάσκηση της ιδιότητός του. Πέρα απ' αυτά όμως, θα πρέπει να έχει γνώσεις και ικανότητες που του επιτρέπουν να ξεχωρίσει το σωστό άλογο, γενικά, και, ειδικότερα, το σωστό άλογο για το συγκεκριμένο άνθρωπο με αναπηρία. Θα πρέπει, λοιπόν, να έχει αρκετή γνώση και μόρφωση όσον αφορά την ιππασία, γιατί βρίσκεται και εκείνος επάνω στο άλογο, και, ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για μικρά παιδιά, ή ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ελλιπή έλεγχο κορμού.
Η διενέργεια της θεραπευτικής ιππασίας, σαν παράμετρος της φυσιοθεραπείας, απαιτεί σε κάθε περίπτωση ένα παραπεμπτικό από το γιατρό, το οποίο εκδίδει είτε ο οικογενειακός είτε ο ειδικός γιατρός. Πέρα απ' αυτό η θεραπευτική ιππασία θα πρέπει να εποπτεύεται από κάποιον γιατρό, ο οποίος να έχει γνώση αυτής της θεραπευτικής μεθόδου. Η αγωγή που δέχεται το άλογο της θεραπείας και η συνεχής του εκγύμναση για να διατηρήσει και να βελτιώσει τη φυσική του κατάσταση, μέσα στα πλαίσια της εκπαιδεύσεως αυτής, που απαραίτητα θα δεχτεί, χρειάζονται ένα άτομο ειδικά εκπαιδευμένο προς αυτόν τον σκοπό, αν ο συγκεκριμένος φυσιοθεραπευτής δεν είναι ικανός να το κάνει ή δεν πραγματοποιείται από τους ανθρώπους που έχουν τη γενική ευθύνη των αλόγων.
Όχι λιγότερο σημαντικός από αυτόν του φυσικοθεραπευτή είναι και ο ρόλος του οδηγού του αλόγου. Αυτός δεν πρέπει μόνο να έχει πείρα με τα άλογα, αλλά και να ιππεύει. Καθήκον του οδηγού κατά τη διεξαγωγή της θεραπευτικής ιππασίας είναι, να οδηγεί το άλογο σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που του δίδει ο φυσιοθεραπευτής. Είναι σημαντικό, ο οδηγός αυτός να έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το δικό του άλογο, γι' αυτό είναι σκόπιμο να το ιππεύει τακτικά ο ίδιος. Ευκαιριακά, και όταν πρόκειται για κάποιον άνθρωπο με βαριά αναπηρία, χρειάζεται και ένας ακόμα βοηθός, ο οποίος θα βοηθήσει το θεραπευτή να σταθεροποιήσει τον αναβάτη επάνω στο άλογο.
Το άλογο της θεραπείας
Το άλογο που θα χρησιμοποιηθεί στην θεραπεία, θα πρέπει να είναι, από άποψη χαρακτήρα, καλά προικισμένο: αυτό θα πει, να έχει μια ισορροπημένη ιδιοσυγκρασία, και να έχει σχέση εμπιστοσύνης και φιλίας με τον άνθρωπο.
Επιπλέον το άλογο θα πρέπει να έχει μυώδη ράχη και βήμα ρυθμικό και ευρύχωρο. Ιδιαίτερη σημασία για την εκλογή ενός αλόγου στην θεραπευτική ιππασία, αλλά και για τη συμμετοχή του σε σπορ των αναπήρων, είναι η λεπτομερής, ανάλογη και προς τον σκοπό αυτόν εξειδικευμένη παίδευσή του, η οποία λαμβάνει χώρα καθημερινά, τόσο, όταν είναι κάποιος έφιππος, όσο και όταν βρίσκεται κατά μήκος του διαδρόμου, ή ελεύθερα στον χώρο, παίδευση, η οποία πρέπει να σταθεροποιείται συνεχώς. Αυτή η εργασία μπορεί να γίνει μόνο από ανθρώπους που έχουν σχέση και γνώση με αυτό.
Το άλογο της θεραπείας δε θα πρέπει να γυμνάζεται με τα υπόλοιπα, γιατί εύκολα εξασθενεί, και, επίσης, χάνει την ευαισθησία του, που είναι αναγκαία στο είδος αυτό. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της θεραπείας δεν απαιτούνται πάρα πολλά από το άλογο, όσον αφορά τη μυϊκή του δύναμη, όμως, σε αντίθεση με αυτό, απαιτείται να έχει οπωσδήποτε πειθαρχία, συγκέντρωση, νευρική αντοχή και ανοχή. Ακόμα πρέπει να σκεφτούμε, ότι οι ψυχικές αξιώσεις απέναντι σε ένα τέτοιο άλογο κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής ιππασίας, σε σύγκριση με τις αξιώσεις κατά τη διάρκεια ιππικών αγώνων είναι τόσο διαφορετικές, ώστε δε θα πρέπει να επιτρέπεται η συμμετοχή ενός αλόγου θεραπείας σε πρωταθλήματα.
Στον καθένα το άλογό του
Έχουν ειπωθεί πολλά για το ράτσα του αλόγου θεραπείας. Θα πρέπει κανείς να χρησιμοποιεί τα κανονικά άλογα θερμόαιμα -ή τα μικρότερα- πόνυ; Και για τις δύο περιπτώσεις υπάρχουν θετικοί λόγοι. Παρ' όλα αυτά, χωρίς αμφιβολία, μεταξύ των ειδικών μια τέτοια συζήτηση περιττεύει. Για τη θεραπεία, το σωστό άλογο είναι αυτό από το οποίο ο άνθρωπος με την αναπηρία ευνοείται περισσότερο, και το οποίο η θεραπευτική ομάδα εμπιστεύεται περισσότερο. "Μεγάλο άλογο - μικρό άλογο; Στον καθένα το άλογό του!"
Δεν είναι το είδος του αλόγου το αποφασιστικό κριτήριο - εδώ αποκλείονται τα πολύ μικρά πόνυ - αλλά ο χαρακτήρας του και ο τύπος της κινήσεώς του. Ακόμα και αν τα μεγάλα άλογα προτιμώνται για την ιππασία καθώς η ράχη έχει περισσότερους κραδασμούς και η συχνότητα του βηματισμού είναι χαμηλή, προτιμώνται επίσης για ορισμένους ασθενείς και συγκεκριμένες κινητικές αποκλίσεις και τα πόνυ, όπως τα πόνυ από την Ισλανδία, τύπου WELSH, CON- NEMARA, άλογα των φιόρδ, κ.ά.
Αυτό που θα πρέπει να αποφεύγεται είναι η εμμονή σε ένα είδος αλόγου σαν το απολύτως καλύτερο και η άρνηση στις ικανότητες κάθε άλλου είδους αλόγων.
Συμπληρωματικοί τεχνικοί χώροι
Το άλογο, από τη φύση του, είναι ζώο της απόδρασης, το οποίο, υπό κανονικές συνθήκες σε καταστάσεις αιφνιδιασμού τρέπεται σε φυγή.
Μέσα από φροντισμένη εκπαίδευση, και σε απόλυτη εμπιστοσύνη του αλόγου προς τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του και πάνω από όλα προς τον οδηγό του, αυτές οι αποδράσεις μπορούν να μειωθούν στο ελάχιστο. Όμως κανείς δε θα πρέπει να το διακινδυνεύει.
Η θεραπευτική ιππασία πρέπει να γίνεται σε ειδικούς χώρους, όπου δεν υπάρχουν ενοχλήσεις και όπου δε θα επιτρέπεται η είσοδος σε ανθρώπους που δεν έχουν άμεση σχέση με αυτήν. Η θεραπευτική ιππασία σε ελεύθερο πεδίο, σε ανοιχτό χώρο, έχει το πλεονέκτημα του καθαρού αέρα, του ήλιου και της φύσης, περικλείει, όμως, τον παράγοντα του αιφνιδιασμού και πρέπει να αποφεύγεται. Αν μπορεί κάποιος να εγγυηθεί, ότι ο χώρος της θεραπευτικής ιππασίας, όταν αυτή διενεργείται σε ελεύθερο χώρο, είναι σίγουρος από ενοχλήσεις, τότε μπορεί κανείς να το χρησιμοποιήσει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι καλύτερο να τον αποφύγει.
Εκεί όπου υπάρχει η δυνατότητα θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ράμπα με πλατφόρμα, ώστε οι θεραπευτές να μπορούν να φέρουν κάποιον άνθρωπο με βαριά κινητική αναπηρία πάνω στο άλογο.
Παρ' όλα αυτά, όλοι όσοι ασχολούνται με τη θεραπευτική ιππασία έχουν επινοήσει και δοκιμάσει διάφορους τρόπους, για το πως θα επιβιβάσουν έναν άνθρωπο με σοβαρή αναπηρία χωρίς πρόσθετη βοήθεια στο άλογο.
Ένας δρόμος για τη βελτίωση κινητικών βλαβών
Η εφτάχρονη ανάπηρη Κατερίνα, δεν πηγαίνει "ιππασία", όταν, μια ή δύο φορές την εβδομάδα, έφιππη, κάνει τον περίπατό της χαρούμενη, υπερήφανη και ευτυχής, κάτω από τις οδηγίες της ειδικά εκπαιδευμένης φυσιοθεραπεύτριας.
Δέχεται με το άλογο φυσιοθεραπεία, η οποία εδώ ονομάζεται "θεραπευτική ιππασία" μετά από τη σύσταση του γιατρού, και που βελτιώνει σιγά-σιγά την κίνησή της.
Χρειάζεται πολύς χρόνος, καμιά φορά και χρόνια, μέχρι να είναι εμφανής η βελτίωση. Ο στόχος της θεραπευτικής ιππασίας είναι η βελτίωση των κινητικών αναπηριών των ανθρώπων με εγκεφαλοπάθεια ή των ανθρώπων με σκλήρυνση κατά πλάκας, όπου πολλές φορές η συγκεκριμένη μέθοδος προσφέρει περισσότερα από την κλασσική φυσιοθεραπεία.
Σε περίπτωση όπου η βελτίωση του ασθενούς είναι τόσο σημαντική, ώστε να μπορεί να πραγματοποιηθεί θεραπευτική ιππασία ως σπορ, δέχεται κανείς με ευγνωμοσύνη και χαρά αυτήν τη δυνατότητα, δεν αποτελεί όμως, και τον αρχικό στόχο της μεθόδου.
Όσον αφορά το ποσοστό των ατυχημάτων: Γύρω από αυτό εκτενείς στατιστικές έρευνες δίδουν σαφείς πληροφορίες: Το ποσοστό βρίσκεται κάτω από το 1/1000. Επομένως η πιθανότητα ατυχήματος, σε περίπτωση όπου η θεραπευτική ιππασία εκτελείται από ειδικευμένους θεραπευτές, είναι αμελητέα.
http://www.specialeducation.gr/
Αλεξία Στεργίου, M.Sc., Καθηγήτρια Ειδικής Φυσικής Αγωγής και Εκπαιδεύτρια Θεραπευτικής Ιππασίας. Πληροφορίες: 6936892931, alexstergiou@gmail.com
Η Θεραπευτική Ιππασία αποτελεί μια εναλλακτική, ολιστική, θεραπευτική προσέγγιση για άτομα με ειδικές ανάγκες. Είναι μια μορφή θεραπείας κατά την οποία χρησιμοποιείται το άλογο για να επιτευχθούν θεραπευτικοί στόχοι χωρίς να αντικαθιστά τις κλασσικές θεραπευτικές μεθόδους, τις οποίες όμως συμπληρώνει.
Πρώτος ο Ξενοφώντας αναφέρθηκε στη Θεραπευτική Ιππασία με τον όρο «Ιπποθεραπεία» στο βιβλίο του «Περί Ιππικής Τέχνης». Ενώ ο Ιπποκράτης αναφέρει ότι: «η ιππασία στον καθαρό αέρα δυναμώνει τους μυς και τους κρατά σε καλή κατάσταση» .
Έρευνες έχουν δείξει ότι η θεραπεία με το άλογο βοηθάει τα άτομα με κινητικές, νοητικές και ψυχολογικές δυσκολίες να αποκτήσουν και να διατηρήσουν μία καλύτερη ποιότητα ζωής. Τα βοηθά να αντεπεξέρχονται με μεγαλύτερη ευκολία σε καθημερινές βασικές δραστηριότητες.
Η Θεραπευτική Ιππασία ωφελεί τα άτομα με ειδικές ανάγκες σωματικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά και ψυχολογικά, εφόσον είναι μια ευχάριστη αθλητική και παράλληλα θεραπευτική δραστηριότητα. Παιδιά, έφηβοι και ενήλικες έχουν τη δυνατότητα να βρουν νέους τρόπους για να καλλιεργήσουν θετική συμπεριφορά και να αναπτύξουν ισορροπημένες κοινωνικές δεξιότητες μέσω της ομαδικής δραστηριότητας, χρησιμοποιώντας το άλογο ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Η ανεπάρκεια και η καθυστερημένη ανάπτυξη, όσον αφορά την αντίληψη, τη μάθηση, το συναίσθημα και την αυτογνωσία, μπορούν να αντιμετωπιστούν σε ατομικό επίπεδο.
Η Θεραπευτική Ιππασία δεν συνεπάγεται και δεν περιλαμβάνει απαραίτητα αθλητικούς στόχους. Χρησιμοποιούνται ασκήσεις από το άθλημα της Ιππασίας, οι οποίες προσαρμόζονται με τη βοήθεια ψυχοκινητικών αρχών για να προωθηθούν η ανάπτυξη, η δημιουργικότητα, ο αυτοέλεγχος, ο σωστός έλεγχος της κίνησης του σώματος και η κατάλληλη κοινωνική συμπεριφορά. Είναι μια ψυχοδυναμική ενέργεια βασισμένη στην προσωπική εμπειρία και την κοινωνική μάθηση, η οποία πραγματοποιείται με την θεραπεία πάνω στο άλογο αλλά και κάθε δραστηριότητα και φροντίδα που σχετίζεται με αυτό. Επικεντρώνεται δηλαδή στη σχέση που χτίζεται μεταξύ του ατόμου, του αλόγου και του εκπαιδευτή, πάνω στο άλογο και κάτω από αυτό.
Η Ιπποθεραπεία αναφέρεται ακόμη στη χρήση της κίνησης του αλόγου, ως θεραπευτικού εργαλείου, για να επιτευχθούν η σωστή στάση του σώματος, η ισορροπία, η κινητικότητα και ο μυϊκός τόνος των παιδιών αλλά και των ενηλίκων με νευρολογικά προβλήματα. Η κίνηση του αλόγου είναι τρισδιάστατη, πολύ κοντινή με την ανθρώπινη κίνηση. Μεταφέρει στο ανθρώπινο σώμα περίπου εκατόν δέκα τρισδιάστατες ρυθμικές ταλαντώσεις το λεπτό, με αποτέλεσμα ο αναβάτης να γυμνάζεται παθητικά και να εξασκεί την ισορροπία του, ενώ παράλληλα του προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα. Κατά τη διάρκεια της Ιπποθεραπείας το άτομο μαθαίνει να προσαρμόζει τη στάση του αναγκαστικά για να διατηρήσει τη θέση του πάνω στο άλογο. Η θερμότητα του αλόγου σε συνδυασμό με τις ρυθμικές ταλαντώσεις μειώνει τον υψηλό μυϊκό τόνο με αποτέλεσμα να προάγει τη χαλάρωση του ιππέα με σπαστικότητα.
Το άτομο, που βρίσκεται πάνω στο άλογο, εκτελεί ειδικές ασκήσεις από διάφορες θέσεις, όπως ιππαστί, πλάγιο κάθισμα, τετραποδική, γονυπετής, όρθια, ύπτια και πρηνής, ανάλογα με τους θεραπευτικούς στόχους που έχουν τεθεί. Το άλογο επίσης γίνεται η προέκταση του σώματος ατόμων που χρησιμοποιούν αναπηρικό καρότσι και με τη βοήθειά του, τους δίνεται η δυνατότητα να δουν τον κόσμο από πάνω προς τα κάτω, και όχι αντίθετα, όπως τον βλέπουν όταν κάθονται σε αναπηρικό καρότσι.
Η δουλειά με το άλογο δημιουργεί ενθουσιασμό και το κίνητρο που χρειάζεται για να έχει το άτομο ενεργό συμμετοχή στη θεραπεία και να έχουμε τα αναμενόμενα αποτελέσματα της Θεραπευτικής Ιππασίας.
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες η Θεραπευτική Ιππασία:
• Αναπτύσσει τη συμμετρία του σώματος.
• Βελτιώνει την ισορροπία, τη σωστή στάση του σώματος και τον έλεγχο της κεφαλής.
• Ομαλοποιεί τον μυϊκό τόνο και μειώνει τη σπαστικότητα.
• Προκαλεί την αναχαίτιση παθολογικών προτύπων κίνησης και προωθεί τα φυσιολογικά πρότυπα κίνησης.
• Βελτιώνει τη βάδιση.
• Γυμνάζει παθητικά, με συγκεκριμένες τρισδιάστατες κινήσεις της ράχης του αλόγου.
• Βελτιώνει την καρδιοαναπνευστική λειτουργία και αντοχή.
• Βοηθά να αναπτυχθούν σημαντικά οι μύες του κορμού, ενώ παράλληλα το ευθύ κάθισμα διευκολύνει στην αναπνοή.
• Βελτιώνει την ποιότητα και την ένταση του λόγου.
• Βοηθά στο συντονισµό των κινήσεων.
• Βοηθά στην αύξηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων.
• Βοηθά στην αύξηση της αντίληψης και του ελέγχου των κινήσεων του ιππέα.
• Βοηθά στην αύξηση της προσοχής, της οπτικοκινητικής ικανότητας και του προσανατολισμού.
• Βοηθά στο διαχωρισμό αντικειμένων, χρωμάτων, μεγεθών, γραμμάτων και αριθμών.
• Βοηθάει τον αναβάτη να ξεπεράσει διάφορες φοβίες, όπως ο φόβος της κίνησης του αλόγου.
• Αναπτύσσει σχέση σεβασμού ανάμεσα σε ιππέα και άλογο και καλλιεργεί το αίσθηµα σεβασµού και αγάπης προς τα ζώα.
• Τονώνει ψυχολογικά, αυξάνει αισθητά τον αυτοσεβασμό και την αυτοπεποίθηση του ιππέα και μειώνει την εσωστρέφεια.
• Αναπτύσσει τον αυτοέλεγχο, την υποµονή και επιµονή.
Η Θεραπευτική Ιππασία ενδείκνυται για την αποκατάσταση των παρακάτω:
• Εγκεφαλική παράλυση • Δισχιδής ράχη
• Μυϊκή δυστροφία • Βλάβες του νωτιαίου μυελού
• Σκλήρυνση κατά πλάκας • Εγκεφαλικά επεισόδια
• Κακώσεις της κεφαλής • Πολιομυελίτιδα
• Τύφλωση • Κώφωση
• Διαταραχές του λόγου • Αρθρίτιδα
• Απουσία- παραμόρφωση άκρων • Σύνδρομο Down
• Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (Αυτισμός) • Μαθησιακές Δυσκολίες(Δυσλεξία)
• Ψυχικές διαταραχές • Προβλήματα συμπεριφοράς
• Υπερκινητικότητα • Νοητική Υστέρηση
Τα προγράμματα Θεραπευτικής Ιππασίας πραγματοποιούνται σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο, με ειδικά εκπαιδευμένο άλογο. Για τη διεξαγωγή της κάθε συνεδρίας χρησιμοποιείται ειδικός εξοπλισμός, ειδικά βοηθητικά θεραπευτικά μέσα και ειδικά εκπαιδευτικά-παιδαγωγικά μέσα.
Μετά από αξιολόγηση του ατόμου που θα συμμετάσχει, σχεδιάζεται το θεραπευτικό πρόγραμμα που θα ακολουθήσει και προσαρμόζεται ανάλογα, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, πραγματοποιείται αξιολόγηση της προόδου σε τακτά χρονικά διαστήματα. Υπάρχει συνεργασία με τους γιατρούς και τους υπόλοιπους θεραπευτές του ατόμου για την ομαλότερη διεξαγωγή της θεραπευτικής προσέγγισης.
Το Κέντρο Θεραπευτικής Ιππασίας Ιωαννίνων βρίσκεται εντός μιας καταπράσινης έκτασης, η οποία ανήκει στο Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας του Υπουργείου Γεωργίας και απέχει μόλις 5 λεπτά από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων. Διαθέτει τόσο ανοιχτό όσο και κλειστό στίβο, έτσι ώστε να πραγματοποιούνται οι θεραπείες ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, ενώ είναι το μοναδικό στην περιοχή της Ηπείρου. Στο Κέντρο παρακολουθούν προγράμματα θεραπείας και αποκατάστασης με τη συγκεκριμένη μέθοδο, παιδιά αλλά και ενήλικες από όλη την Ήπειρο. Το προσωπικό είναι εξειδικευμένο στη συγκεκριμένη παρέμβαση, με παρακολούθηση σεμιναρίων, πρακτική άσκηση και πιστοποίηση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Οι συνεδρίες της Θεραπευτικής Ιππασίας πραγματοποιούνται με τη συμμετοχή και τη συνεργασία καθηγητών ειδικής φυσικής αγωγής, εξειδικευμένων ιατρών, θεραπευτών διαφόρων ειδικοτήτων, εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής και ψυχολόγο. Το Κέντρο Θεραπευτικής Ιππασίας Ιωαννίνων είναι μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ιππασίας για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.
Βιβλιογραφία
Bertoti D. Effects of therapeutic horseback riding on posture in children with cerebral palsy. Phys Ther. 1988;68:1505–1512.
Brock, J. B., (1989), Therapy on horseback, Psychomotor and psychological change in physically disabled adults, Dissertation research.
Casady RL, Nichols-Larsen DS. The effect of hippotherapy on ten
children with cerebral palsy. Pediatr Phys Ther. 2004;16:165–172.
Schoulz M., (2007), Handout, Some information about “Remedial or Psycho- Educational Vaulting”
Scott N., (2005), Special Needs Special Horses, University of North Texas Press, Texas
Spink, J., (1993), Developmental Riding Therapy, Tucson, Therapy Skill Builders
Steiner, H., Szilágyi, T., Effect of therapeutic riding on the coordination of movements of Down--Syndrome children, Journal of Computational and Applied Mechanics, Vol. 7., No. 1., (2006), pp. 59–74
http://www.specialeducation.gr/
Ιππεύω !!!
Hajo Riesser, από το "Παιδιά με κεντρικά κινητικά προβλήματα - Υποστήριξη και ΘΕΡΑΠΕΙΑ", Dusseldorf 1993.
Μετάφραση από τα Γερμανικά: Ελένη Μαραθάκη - Αναστασάκη.
Το άλογο ως μέσο για τη θεραπευτική αντιμετώπιση κινητικών προβλημάτων, που προέρχονται από βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Το άλογο σαν θεραπευτικό μέσο
"Πηγαίνω ιππασία", λέει η εφτάχρονη Κατερίνα γεμάτη χαρά, σχεδόν κάθε μέρα της εβδομάδος, έως ότου, τελικά, αυτή η ημέρα έρχεται.
Όμως: Δε θεωρείται "ιππασία" αυτό που κάνει μια φορά την εβδομάδα αυτό το κορίτσι, που έχει σπαστικότητα εξ αιτίας μίας παιδικής εγκεφαλοπάθειας. Αυτό το οποίο συντελείται κάτω από τις υποδείξεις της φυσιοθεραπεύτριας μπορεί να συγκριθεί τόσο λίγο με την ιππασία, όσο και αν θα έκανε υδρομασάζ ή κολύμπι.
Με την ιππασία υπάρχει μόνο ένα κοινό σημείο: Το άλογο.
Η Κατερίνα κάνει φυσιοθεραπεία, και μάλιστα φυσιοθεραπεία πάνω στο άλογο, πράγμα, που στην ιατρική ορολογία ονομάζεται "θεραπευτική ιππασία".
Για την ιστορία του θεραπευτικού αποτελέσματος πάνω στην κίνηση με τη βοήθεια του αλόγου
Δε θα πρέπει να θεωρούμε, ότι η εισαγωγή του αλόγου στην θεραπεία της κίνησης είναι σύγχρονη ανακάλυψη.
Στην αρχαιότητα ακόμα, οι γιατροί είχαν εκτιμήσει τα καλά αποτελέσματα της ιππασίας στην υποστήριξη της υγείας και στην σκληραγώγηση, χωρίς, όμως, να την αντιμετωπίζουν ως "Θεραπεία".
Από ιατρικά δοκίμια του 17ου και 18ου αιώνα, γνωρίζουμε, ότι οι παλιοί γιατροί έβλεπαν στην ιππασία μια ιδιαίτερα εντατική άσκηση του σώματος, που επενεργούσε σε όλον τον οργανισμό, μπορούσε ακόμη να δυναμώσει και να αυξήσει την αντοχή του, και να δράσει αποτελεσματικά απέναντι σε ασθένειες. Αυτοί οι γιατροί συμφωνούσαν με την άποψη της εξασκήσεως ολόκληρου του σώματος "EXERCITIUM UNIVERSALE".
Η ραγδαία ανάπτυξη των φυσικών επιστημών κατά τον 19ο αιώνα συνετέλεσε, ώστε να λησμονηθεί τόσο η παλαιά γνώση για τα καλά αποτελέσματα που είχε στην διατήρηση της υγείας του ατόμου η κίνηση πάνω στο άλογο, ώστε δεν υπάρχουν από την εποχή αυτή μαρτυρίες της ιατρικής γνώσεως.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια αύξηση στις δημοσιεύσεις γύρω από τη φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση μέσω του αλόγου, πλην όμως, γίνονταν περίπου κατ' αποκλειστικότητα στα ιατρικά περιοδικά.
Θεραπευτική - Παιδαγωγική ιππασία
Το 1969 ο A. Kroger, ο οποίος είναι δάσκαλος ειδικής αγωγής, ένα αξιόλογο άρθρο με τίτλο "Εκπαιδεύοντας με άλογα" θέτοντας με αυτό μια νέα ειδική - θεραπευτική θεώρηση για παιδιά με διαταραχές στην συμπεριφορά, ασκήσιμα και εκπαιδεύσιμα, όπως και παιδιά και εφήβους με ψυχικές διαταραχές.
Διαπίστωσε, ότι με τη βοήθεια του αλόγου μπόρεσε να φέρει θετική επιρροή στην διαταραγμένη συμπεριφορά αυτών των ατόμων και να βοηθήσει στην ψυχοκινητική τους ανάπτυξη. Εδώ μιλά κανείς για "θεραπευτική - παιδαγωγική ιππασία", και είναι υπόθεση ειδικά εκπαιδευμένων Παιδαγωγών και Ψυχολόγων.
Η ιππασία ως σπορ για ανάπηρους
Δεν είναι δυνατό να τοποθετήσουμε χρονικά την ιστορική αρχή-το ξεκίνημα- της θεραπευτικής ιππασίας και της "ιππασίας των αναπήρων". Γιατί, πάντα υπήρχαν ανάπηροι, οι οποίοι επιδίδονταν στα σπορ και έκαναν ιππασία.
Ο πλέον γνωστός είναι ο βαρόνος Hanko Von Langen, ο οποίος, παρά τις παραλύσεις που υπέστη κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ανήκε στους καλύτερους ιππείς παγκοσμίως, και η Δανή Lis Hartel, η οποία μετά από παιδική παράλυση, από το αναπηρικό αμαξίδιο κατάφερε να ανέβει στο άλογο, και πήρε δύο φορές το αργυρό μετάλλιο σε ολυμπιακούς αγώνες.
Τρόπος επενέργειας της θεραπευτικής ιππασίας
Όποιος έχει παρατηρήσει προσεκτικά ένα άλογο που προχωρεί, και πολύ περισσότερο, όποιος κάθεται επάνω, θα διαπιστώσει, ότι η ράχη του αλόγου πραγματοποιεί εντελώς συγκεκριμένες ρυθμικές κινήσεις:
- υψηλά και χαμηλά, δηλαδή κατακόρυφα και κάθετα,
- οριζοντίως, με την έννοια μιας εναλλασσόμενης επιταχύνσεως και επιβραδύνσεως σε κάθε βήμα του αλόγου.
- Ταλαντώσεις προς τα αριστερά και δεξιά καθώς τα καπούλια σε κάθε βήμα χαμηλώνουν ελαφρά προς τα αριστερά και δεξιά. Έτσι δημιουργείται μια κάπως "καμπυλωτή" κίνηση του κορμού του αλόγου.
Σε ένα άλογο μεσαίου μεγέθους αυτές οι τρισδιάστατες ταλαντώσεις της ράχης γίνονται περίπου 90-110 φορές το λεπτό. Αυτή η συχνότητα εξαρτάται τόσο από τον προσωπικό τύπο κινήσεως του αλόγου, όπως επίσης και από την ταχύτητα της βαδίσεώς του. Σε είδη, όπου τα άλογα είναι μικρότερα, αυτή η συχνότητα των ταλαντώσεων είναι υψηλότερη. Πάνω από όλα, όμως οι ταλαντώσεις του κορμού σε ένα καλά γυμνασμένο άλογο που χρησιμοποιείται στην θεραπεία είναι πολύ ρυθμικές και συμμετρικές.
Αυτό αποτελεί ένα κεντρικό σημείο, το οποίο πρέπει να ληφθεί ιδιαιτέρως υπ' όψιν. Ο ρυθμός της κινήσεως σταθμίζεται από τον ειδικό προπονητή, η συχνότητα και η έκταση των ταλαντώσεων της ράχης του αλόγου ρυθμίζεται με βάση τις ανάγκες της θεραπείας, γίνεται, δηλαδή μια κατανομή.
Αφηνόμαστε στις ταλαντώσεις
Αυτές οι τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού του αλόγου μεταφέρονται στον αναβάτη με την αναπηρία, ο οποίος είναι καθισμένος στην ράχη του αλόγου - λαμβάνονται από το σώμα του και μέσω της λεκάνης μεταφέρονται στον κορμό μέχρι τον αυχένα και την ωμική ζώνη. Ομοίως επηρεάζονται από τις ταλαντώσεις αυτές και τα άκρα.
Η εργασία του φυσιοθεραπευτή είναι, να επηρεάσει τον αναβάτη με την αναπηρία με τρόπο, ώστε, να αφεθεί σε αυτές τις ταλαντώσεις, να τις αφομοιώσει, ενώ δε θα παρενοχλεί αυτόν το ρυθμό με δικές του κινήσεις.
Η θεραπευτική ιππασία επενεργεί στις κλειδώσεις, στη σπονδυλική στήλη και στους μυς. Την πραγματική της επιρροή την ασκεί, όπως και η φυσιοθεραπευτική μέθοδος BOBATH, στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο υπηρετεί τις κινητικές λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα: Είναι η ενεργή διατήρηση της σωστής τάσεως κάθε μυός.
Εγκεφαλικές παραλύσεις και μυϊκός τόνος
Αυτός ο μυϊκός τόνος είναι η βάση για κάθε φυσιολογική συστολή των μυών, για κάθε οργανωμένη κίνηση.
Ας το διατυπώσουμε αλλιώτικα: Δεν υπάρχει φυσιολογική λειτουργία των μυών χωρίς το φυσιολογικό μυϊκό τόνο. Για τη διατήρησή του, και τον πάνω απ' όλα τέλειο συντονισμό του τίθεται σε λειτουργία ένα πάρα πολύ πολύπλοκο και τέλειο σύστημα από κέντρα ελέγχου και νευρικές οδούς, τα οποία ευρίσκονται κατά ένα μεγάλο μέρος στην παρεγκεφαλίδα.
Αυτά τα κέντρα διευθύνουν την αυτόματη και ασυνείδητη λειτουργική έκβαση των κινήσεων ή την στάση του σώματος. Η αρμονική του λειτουργία, η οποία καθίσταται δυνατή μέσα από πλήθος συνεχώς ενεργών αντανακλαστικών, είναι η προϋπόθεση για κανονική, οικονομική και σκόπιμη δραστηριότητα που αφορά την κίνηση και την στάση.
Αν όμως η λειτουργία αυτών των κέντρων ελέγχου έχει υποστεί βλάβη εξ' αιτίας μιας παιδικής εγκεφαλοπάθειας ή έχει τεθεί εντελώς εκτός λειτουργίας, τότε παρεκτρέπεται ο μυϊκός τόνος, γιατί από την αρχή δημιουργούνται λανθασμένα κινητικά πρότυπα μέσα από μια λαθεμένη διανομή του μυϊκού τόνου.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να βλάπτεται και να παρενοχλείται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό η συνολική λειτουργία του μυϊκού συστήματος. Τότε έχουμε την εικόνα της εγκεφαλικής παραλύσεως.
Η σύγχρονη θεραπεία της εγκεφαλικής παραλύσεως, ιδιαιτέρως αυτή που ανέπτυξαν οι KAREL και BERTHA BOBATH, ξεκινά από την σκέψη ότι πρέπει κανείς να δίδει συνεχείς ερεθισμούς στο κεντρικό νευρικό σύστημα, οι οποίοι να -αναχαιτίζουν τη λαθεμένη δραστηριότητα των αντανακλαστικών, όπως και των λαθεμένων προτύπων κινήσεως- ενώ ταυτοχρόνως να επαναφέρουν στο φυσιολογικό το μυϊκό τόνο, όσο αυτό είναι δυνατόν.
Επιδίωξη είναι, να φέρει κανείς τη λαθεμένη δραστηριότητα των αντανακλαστικών όσο μπορεί περισσότερο στο φυσιολογικό και, κατά το δυνατόν να επιτύχει φυσιολογικά πρότυπα κίνησης.
Ένας διάλογος κινήσεων
Ο άνθρωπος με αναπηρία, ο οποίος επιβαίνει στο άλογο χωρίς να το συνειδητοποιεί, πρέπει να οργανώσει εκ νέου την στάση του σώματός του, να κερδίσει ξανά την ισορροπία του, να διατηρήσει την ορθή στάση του σώματός του σε κάθε βήμα του αλόγου. Αυτό θα πει, συνειδητή ανταπόκριση σε κάθε μια από τις παραπάνω αναφερόμενες τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού, όπως αυτές επαναλαμβάνονται διαρκώς και με τον ίδιο ρυθμό.
Πρέπει, λοιπόν, χωρίς πρόκληση ο ασθενής να ασκήσει τις αντιδράσεις όσον αφορά τη θέση του σώματός του και όσον αφορά την ισορροπία του, να βελτιώσει το μυϊκό του τόνο, να ασκήσει ακόμα την αρμονία και συμμετρία των κινήσεων, ή επίσης να αναχαιτίσει τον αυξημένο μυϊκό τόνο - τη σπαστικότητα.
Επομένως η θεραπευτική ιππασία ενεργεί με την έννοια μιας "ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΛΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΩΣ ΕΠΙ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΑΣΕΩΣ".
Σε αυτό το σύνολο των μεθόδων αντιμετωπίσεως προστίθεται και η συγκεκριμένη μέθοδος.
Ανάμεσα στις κινήσεις του κορμού του αλόγου από τη μια πλευρά και τα κέντρα του εγκεφάλου τα οποία επηρεάζουν την κινητικότητα από την άλλη.
Με αυτό τον τρόπο γίνεται μια ανταλλαγή, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας " διάλογος κινήσεων": Οι κινήσεις του κορμού του αλόγου προκαλούν μια απάντηση με κινήσεις από το μέρος του αναβάτη, η οποία πραγματοποιείται μέσω της οδού των αντανακλαστικών, δε γίνεται επομένως συνειδητά ή εκούσια.
Εδώ, λοιπόν, επιτυγχάνεται μια ψυχοκινητική άσκηση, κατά την οποία, όπως αναφέραμε και πιο πριν, εξασκούνται πολλές λειτουργίες που υπηρετούν την κίνηση. Πρόκειται για ένα πολύ σύνθετο σύστημα ασκήσεων, το οποίο δεν προτείνεται από κανένα φυσιοθεραπευτικό σύστημα, και, βέβαια, καμιά συσκευή, όσο έξυπνα κατασκευασμένη και να είναι.
Έτσι η θεραπευτική ιππασία αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή δυνατότητα θεραπευτικής επιρροής σε ανθρώπους με κινητικές αναπηρίες.
Η μεταφορά της κίνησης από το άλογο στον άνθρωπο
Πρέπει να αναφερθεί ακόμα μια άλλη σοβαρή διάσταση, της οποίας η σημασία για την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής ιππασίας δεν πρέπει να αγνοηθεί:
Οι παραπάνω αναφερόμενες τρισδιάστατες ταλαντώσεις του κορμού του αλόγου στο συγκεκριμένο σημείο "βάδιση" παρέχουν στον ασθενή ένα τέτοιο πρότυπο κινήσεως, το οποίο είναι ανάλογο με το πρότυπο κινήσεως της ανθρώπινης βάδισης.
Αν παρατηρήσει κανείς τον τρόπο κινήσεως των ισχίων, της λεκάνης, του κορμού, της ωμικής ζώνης και των βραχιόνων ενός ανθρώπου ο οποίος κάθεται εντελώς χαλαρά στο άλογο, και τις συγκρίνει με τις κινήσεις ενός ανθρώπου ο οποίος βαδίζει δίπλα του, θα διαπιστώσει, ότι ο τρόπος που κινούνται και οι δύο μοιάζει πάρα πολύ. Με αυτόν τον τρόπο η θεραπευτική ιππασία δίδει τη δυνατότητα σε κάποιον άνθρωπο με εγκεφαλική παράλυση ή σε κάποιον παραπληγικό, να αποκτήσει εμπειρίες κινήσεως, που δεν παρέχονται από κάποια άλλη θεραπευτική μέθοδο.
Έχει παρατηρηθεί συχνά, ότι παιδιά με εγκεφαλική παράλυση έχουν μάθει να περπατούν με τη βοήθεια της θεραπευτικής ιππασίας, αυτό δε μαρτυρά οπωσδήποτε μια αιτιώδη σχέση, την καθιστά, όμως πιθανή.
Το άλογο ως συνοδός
Ακόμα μια παράμετρος πρέπει να τονιστεί, η οποία καθιστά τη θεραπευτική ιππασία βασικά διαφορετική από κάθε άλλη φυσιοθεραπευτική μέθοδο: το ψυχικό κίνητρο του ανθρώπου με αναπηρία που δίδεται από το ζωντανό συνοδό ασκήσεων, το άλογο.
Όπως είναι γνωστό, το αποτέλεσμα κάθε φυσιοθεραπευτικής μεθόδου εξαρτάται από τη συνεργασία του παιδιού ή του εφήβου, επομένως και από το κίνητρό του. Αυτό αφορά περισσότερο παιδιά και εφήβους με εγκεφαλική παράλυση, τα οποία, από την πρώτη παιδική ηλικία, δηλαδή για πάρα πολλά χρόνια εδέχοντο φυσιοθεραπεία στο στρώμα, και, που τα ίδια την ένιωθαν ως μονότονη και επώδυνη. Η δυσαρέσκεια για τη θεραπεία φέρνει πολύ συχνά, με το πέρασμα των χρόνων μια ουδετερότητα απέναντι στα ήδη γνωστά συστήματα της φυσιοθεραπείας, μια ουδετερότητα που μπορεί να καταδικάσει σε αποτυχία τις προσπάθειες των θεραπευτών.
Ιδιαίτερα από παιδιά και νέους με κινητικές αναπηρίες αναφέρεται το άλογο σαν ένας "ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΦΙΛΟΣ" και βοηθός άσκησης με υψηλές απαιτήσεις. Ακόμη ανέφεραν και την παράμετρο της διασκέδασης κάνοντας θεραπευτική ιππασία.
Το να βρίσκεται υψηλά, με την αληθινή έννοια της λέξης, πάνω στην ράχη του αλόγου, απ' όπου μπορεί να βλέπει κανείς τα κεφάλια των ικανών σωματικά, σημαίνει για τους ανθρώπους με αναπηρίες διαφορετική αντίληψη του περιβάλλοντος από τη συνηθισμένη "οπτική γωνία του βατράχου".
Πρόκειται για ένα αίσθημα χειραφέτησης εντελώς ιδιαίτερου χαρακτήρα και καθιστά δυνατές εντελώς καινούριες διαστάσεις στον χώρο των εμπειριών τους. Εχει σαν αποτέλεσμα, οι ιππείς με αναπηρίες να μη χαρακτηρίζουν τη θεραπεία αυτή ως "θεραπευτική μέθοδο" και με αυτόν τον τρόπο κατορθώνει να δώσει ισχυρά κίνητρα, τα οποία φτάνουν μέχρι και τη συνεργασία στην κλασσική φυσιοθεραπεία.
Η θεραπευτική ιππασία διασκεδάζει
Πραγματικά δεν υπάρχει κάποια άλλη μέθοδος -φυσιοθεραπευτική- που να διασκεδάζει και όπου ο άνθρωπος με αναπηρία να χαίρεται κάθε φορά θεραπείας.
Η θεραπευτική ιππασία προσφέρει σ' αυτούς ένα βασικό προτέρημα που πρέπει επίσης να αναφερθεί. Σε ανθρώπους με κινητική αναπηρία, ιδιαίτερα όταν αυτοί έχουν πολύ βάρος, όπως και σε ψυχικά δύσκολους ασθενείς, είναι το άλογο εκείνο το οποίο δέχεται το φυσικό βάρος, ενώ μειώνει την ψυχική ένταση του θεραπευτή.
Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου ας τονιστεί τούτο: Η θεραπευτική ιππασία δε φιλοδοξεί να αντικαταστήσει την κλασσική φυσιοθεραπεία που στηρίζεται σε νευροφυσιολογική βάση, όμως να τη συμπληρώσει αποτελεσματικά.
Έτσι ο συνδυασμός των δύο μεθόδων σύμφωνα με το σχήμα: "μια φορά την εβδομάδα φυσιοθεραπεία στο στρώμα και μια επάνω στο άλογο" έχει αποδειχτεί πολύ καλή.
¶ρνηση της κλασσικής φυσιοθεραπείας με σκοπό να πραγματοποιείται περισσότερη θεραπευτική ιππασία, θα πρέπει να αποφασίζεται μόνο τότε, που, ανεξάρτητα από τους λόγους, δεν είναι δυνατόν να γίνει φυσιοθεραπεία, επειδή ο άνθρωπος με την αναπηρία δεν τη θέλει.
Πότε επιτρέπεται να εφαρμόζεται η θεραπευτική ιππασία και πότε όχι
Στο πέρασμα των προηγούμενων δεκαετιών, μέσα από λεπτομερείς παρατηρήσεις, εμπειρίες και επιστημονικές έρευνες δόθηκε μια ικανή σειρά από τομείς, όπου μπορεί να εφαρμοστεί η θεραπευτική ιππασία με επιτυχία.
Παράλληλα με τα ορθοπεδικά τραύματα, σημαντικοί είναι οι τομείς της εφαρμογής της σε κινητικές αναπηρίες μετά από βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος, κινητική αναπηρία μετά από παιδική εγκεφαλοπάθεια και στην σκλήρυνση κατά πλάκας, στους ενήλικες.
Μπορούμε να πούμε, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που δέχτηκαν θεραπευτική ιππασία ήταν ασθενείς που έπασχαν από εγκεφαλική παράλυση. Επίσης στις παραπληγίες σαν αποτέλεσμα κακώσεων της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, όπως είναι στις περιπτώσεις της δισχιδούς ράχης με μηνιγγομυελοκήλη, φάνηκαν τα θετικά αποτελέσματα της θεραπευτικής ιππασίας.
Συγκριτικά με αυτές τις παθήσεις, και την σκλήρυνση κατά πλάκας, οι άλλες αναπηρίες που βοηθήθηκαν από τη θεραπευτική ιππασία ήταν λιγότερο δύσκολες.
Εκεί όπου υπάρχουν ενδείξεις για μια θεραπευτική μέθοδο, δεν παύει να υπάρχουν και αντενδείξεις, όπου μερικές πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν, ιδιαίτερα στην παιδική εγκεφαλοπάθεια. Συχνά αναφέρεται η επιληψία στις αντενδείξεις. Η θεραπευτική ιππασία σ' αυτές τις περιπτώσεις, σύμφωνα με τη μακρά παρατήρηση, που ήταν σε θέση να κάνει ο συγγραφέας, πρέπει να αποφεύγεται, όταν η φαρμακευτική αγωγή του ασθενούς είναι ελλιπής ή αδύνατη, και υπάρχουν συχνά επιληπτικές κρίσεις. Απεναντίας σε παιδιά και νέους με σπάνιες κρίσεις δεν υπάρχουν λόγοι για να αποφεύγεται. Επίσης στην ασθένεια του SCHEUERMANN, όπου προσβεβλημένη είναι η σπονδυλική στήλη, το είδος αυτό της θεραπείας αντενδείκνυται.
Η απόφαση λαμβάνεται σ' αυτήν την περίπτωση από τον ορθοπεδικό που αντιμετωπίζει την πάθηση. Παρ' όλα αυτά και γι' αυτήν την απόφαση πρέπει να σκεφτεί κανείς, ότι όταν ακολουθείται το είδος της κινήσεως "βάδιση", οι κραδασμοί που δέχεται η σπονδυλική στήλη είναι χαμηλής τάσεως.
Επίσης και σε περιπτώσεις σκολιώσης πρέπει να ερωτάται ο ορθοπεδικός. Ίσως σε σοβαρές σκολιώσεις η θεραπευτική ιππασία αντενδείκνυται πλήρως.
Σε ασθενείς με πάθηση του αίματος θα πρέπει να αποφεύγεται επίσης, παρ' όλο που η πιθανότητα για εξωτερική αιμορραγία μέσω τραυμάτων τις περισσότερες φορές υπερογκούται. Εσωτερικές αιμορραγίες, όμως, μέσω κτυπημάτων δεν αποκλείονται. Απόλυτη αντένδειξη αποτελεί η αλλεργία σε σκόνη του ιππόδρομου και των τριχών του αλόγου.
Η ομάδα της θεραπευτικής ιππασίας
Απ' ότι αναφέραμε μέχρι τώρα, γίνεται φανερό ότι η ποιοτική διενέργεια της θεραπευτικής ιππασίας απαιτεί από το μέρος του θεραπευτή ειδικές γνώσεις και ικανότητες. Αυτό ισχύει περισσότερο για το φυσιοθεραπευτή, στα χέρια του οποίου βρίσκεται η ευθύνη για τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση.
Είναι αυτονόητο, ότι αυτός ο θεραπευτής πρέπει να έχει πλήρη κατάρτιση και πρακτική εμπειρία στην εξάσκηση της ιδιότητός του. Πέρα απ' αυτά όμως, θα πρέπει να έχει γνώσεις και ικανότητες που του επιτρέπουν να ξεχωρίσει το σωστό άλογο, γενικά, και, ειδικότερα, το σωστό άλογο για το συγκεκριμένο άνθρωπο με αναπηρία. Θα πρέπει, λοιπόν, να έχει αρκετή γνώση και μόρφωση όσον αφορά την ιππασία, γιατί βρίσκεται και εκείνος επάνω στο άλογο, και, ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για μικρά παιδιά, ή ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ελλιπή έλεγχο κορμού.
Η διενέργεια της θεραπευτικής ιππασίας, σαν παράμετρος της φυσιοθεραπείας, απαιτεί σε κάθε περίπτωση ένα παραπεμπτικό από το γιατρό, το οποίο εκδίδει είτε ο οικογενειακός είτε ο ειδικός γιατρός. Πέρα απ' αυτό η θεραπευτική ιππασία θα πρέπει να εποπτεύεται από κάποιον γιατρό, ο οποίος να έχει γνώση αυτής της θεραπευτικής μεθόδου. Η αγωγή που δέχεται το άλογο της θεραπείας και η συνεχής του εκγύμναση για να διατηρήσει και να βελτιώσει τη φυσική του κατάσταση, μέσα στα πλαίσια της εκπαιδεύσεως αυτής, που απαραίτητα θα δεχτεί, χρειάζονται ένα άτομο ειδικά εκπαιδευμένο προς αυτόν τον σκοπό, αν ο συγκεκριμένος φυσιοθεραπευτής δεν είναι ικανός να το κάνει ή δεν πραγματοποιείται από τους ανθρώπους που έχουν τη γενική ευθύνη των αλόγων.
Όχι λιγότερο σημαντικός από αυτόν του φυσικοθεραπευτή είναι και ο ρόλος του οδηγού του αλόγου. Αυτός δεν πρέπει μόνο να έχει πείρα με τα άλογα, αλλά και να ιππεύει. Καθήκον του οδηγού κατά τη διεξαγωγή της θεραπευτικής ιππασίας είναι, να οδηγεί το άλογο σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που του δίδει ο φυσιοθεραπευτής. Είναι σημαντικό, ο οδηγός αυτός να έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το δικό του άλογο, γι' αυτό είναι σκόπιμο να το ιππεύει τακτικά ο ίδιος. Ευκαιριακά, και όταν πρόκειται για κάποιον άνθρωπο με βαριά αναπηρία, χρειάζεται και ένας ακόμα βοηθός, ο οποίος θα βοηθήσει το θεραπευτή να σταθεροποιήσει τον αναβάτη επάνω στο άλογο.
Το άλογο της θεραπείας
Το άλογο που θα χρησιμοποιηθεί στην θεραπεία, θα πρέπει να είναι, από άποψη χαρακτήρα, καλά προικισμένο: αυτό θα πει, να έχει μια ισορροπημένη ιδιοσυγκρασία, και να έχει σχέση εμπιστοσύνης και φιλίας με τον άνθρωπο.
Επιπλέον το άλογο θα πρέπει να έχει μυώδη ράχη και βήμα ρυθμικό και ευρύχωρο. Ιδιαίτερη σημασία για την εκλογή ενός αλόγου στην θεραπευτική ιππασία, αλλά και για τη συμμετοχή του σε σπορ των αναπήρων, είναι η λεπτομερής, ανάλογη και προς τον σκοπό αυτόν εξειδικευμένη παίδευσή του, η οποία λαμβάνει χώρα καθημερινά, τόσο, όταν είναι κάποιος έφιππος, όσο και όταν βρίσκεται κατά μήκος του διαδρόμου, ή ελεύθερα στον χώρο, παίδευση, η οποία πρέπει να σταθεροποιείται συνεχώς. Αυτή η εργασία μπορεί να γίνει μόνο από ανθρώπους που έχουν σχέση και γνώση με αυτό.
Το άλογο της θεραπείας δε θα πρέπει να γυμνάζεται με τα υπόλοιπα, γιατί εύκολα εξασθενεί, και, επίσης, χάνει την ευαισθησία του, που είναι αναγκαία στο είδος αυτό. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της θεραπείας δεν απαιτούνται πάρα πολλά από το άλογο, όσον αφορά τη μυϊκή του δύναμη, όμως, σε αντίθεση με αυτό, απαιτείται να έχει οπωσδήποτε πειθαρχία, συγκέντρωση, νευρική αντοχή και ανοχή. Ακόμα πρέπει να σκεφτούμε, ότι οι ψυχικές αξιώσεις απέναντι σε ένα τέτοιο άλογο κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής ιππασίας, σε σύγκριση με τις αξιώσεις κατά τη διάρκεια ιππικών αγώνων είναι τόσο διαφορετικές, ώστε δε θα πρέπει να επιτρέπεται η συμμετοχή ενός αλόγου θεραπείας σε πρωταθλήματα.
Στον καθένα το άλογό του
Έχουν ειπωθεί πολλά για το ράτσα του αλόγου θεραπείας. Θα πρέπει κανείς να χρησιμοποιεί τα κανονικά άλογα θερμόαιμα -ή τα μικρότερα- πόνυ; Και για τις δύο περιπτώσεις υπάρχουν θετικοί λόγοι. Παρ' όλα αυτά, χωρίς αμφιβολία, μεταξύ των ειδικών μια τέτοια συζήτηση περιττεύει. Για τη θεραπεία, το σωστό άλογο είναι αυτό από το οποίο ο άνθρωπος με την αναπηρία ευνοείται περισσότερο, και το οποίο η θεραπευτική ομάδα εμπιστεύεται περισσότερο. "Μεγάλο άλογο - μικρό άλογο; Στον καθένα το άλογό του!"
Δεν είναι το είδος του αλόγου το αποφασιστικό κριτήριο - εδώ αποκλείονται τα πολύ μικρά πόνυ - αλλά ο χαρακτήρας του και ο τύπος της κινήσεώς του. Ακόμα και αν τα μεγάλα άλογα προτιμώνται για την ιππασία καθώς η ράχη έχει περισσότερους κραδασμούς και η συχνότητα του βηματισμού είναι χαμηλή, προτιμώνται επίσης για ορισμένους ασθενείς και συγκεκριμένες κινητικές αποκλίσεις και τα πόνυ, όπως τα πόνυ από την Ισλανδία, τύπου WELSH, CON- NEMARA, άλογα των φιόρδ, κ.ά.
Αυτό που θα πρέπει να αποφεύγεται είναι η εμμονή σε ένα είδος αλόγου σαν το απολύτως καλύτερο και η άρνηση στις ικανότητες κάθε άλλου είδους αλόγων.
Συμπληρωματικοί τεχνικοί χώροι
Το άλογο, από τη φύση του, είναι ζώο της απόδρασης, το οποίο, υπό κανονικές συνθήκες σε καταστάσεις αιφνιδιασμού τρέπεται σε φυγή.
Μέσα από φροντισμένη εκπαίδευση, και σε απόλυτη εμπιστοσύνη του αλόγου προς τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του και πάνω από όλα προς τον οδηγό του, αυτές οι αποδράσεις μπορούν να μειωθούν στο ελάχιστο. Όμως κανείς δε θα πρέπει να το διακινδυνεύει.
Η θεραπευτική ιππασία πρέπει να γίνεται σε ειδικούς χώρους, όπου δεν υπάρχουν ενοχλήσεις και όπου δε θα επιτρέπεται η είσοδος σε ανθρώπους που δεν έχουν άμεση σχέση με αυτήν. Η θεραπευτική ιππασία σε ελεύθερο πεδίο, σε ανοιχτό χώρο, έχει το πλεονέκτημα του καθαρού αέρα, του ήλιου και της φύσης, περικλείει, όμως, τον παράγοντα του αιφνιδιασμού και πρέπει να αποφεύγεται. Αν μπορεί κάποιος να εγγυηθεί, ότι ο χώρος της θεραπευτικής ιππασίας, όταν αυτή διενεργείται σε ελεύθερο χώρο, είναι σίγουρος από ενοχλήσεις, τότε μπορεί κανείς να το χρησιμοποιήσει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι καλύτερο να τον αποφύγει.
Εκεί όπου υπάρχει η δυνατότητα θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ράμπα με πλατφόρμα, ώστε οι θεραπευτές να μπορούν να φέρουν κάποιον άνθρωπο με βαριά κινητική αναπηρία πάνω στο άλογο.
Παρ' όλα αυτά, όλοι όσοι ασχολούνται με τη θεραπευτική ιππασία έχουν επινοήσει και δοκιμάσει διάφορους τρόπους, για το πως θα επιβιβάσουν έναν άνθρωπο με σοβαρή αναπηρία χωρίς πρόσθετη βοήθεια στο άλογο.
Ένας δρόμος για τη βελτίωση κινητικών βλαβών
Η εφτάχρονη ανάπηρη Κατερίνα, δεν πηγαίνει "ιππασία", όταν, μια ή δύο φορές την εβδομάδα, έφιππη, κάνει τον περίπατό της χαρούμενη, υπερήφανη και ευτυχής, κάτω από τις οδηγίες της ειδικά εκπαιδευμένης φυσιοθεραπεύτριας.
Δέχεται με το άλογο φυσιοθεραπεία, η οποία εδώ ονομάζεται "θεραπευτική ιππασία" μετά από τη σύσταση του γιατρού, και που βελτιώνει σιγά-σιγά την κίνησή της.
Χρειάζεται πολύς χρόνος, καμιά φορά και χρόνια, μέχρι να είναι εμφανής η βελτίωση. Ο στόχος της θεραπευτικής ιππασίας είναι η βελτίωση των κινητικών αναπηριών των ανθρώπων με εγκεφαλοπάθεια ή των ανθρώπων με σκλήρυνση κατά πλάκας, όπου πολλές φορές η συγκεκριμένη μέθοδος προσφέρει περισσότερα από την κλασσική φυσιοθεραπεία.
Σε περίπτωση όπου η βελτίωση του ασθενούς είναι τόσο σημαντική, ώστε να μπορεί να πραγματοποιηθεί θεραπευτική ιππασία ως σπορ, δέχεται κανείς με ευγνωμοσύνη και χαρά αυτήν τη δυνατότητα, δεν αποτελεί όμως, και τον αρχικό στόχο της μεθόδου.
Όσον αφορά το ποσοστό των ατυχημάτων: Γύρω από αυτό εκτενείς στατιστικές έρευνες δίδουν σαφείς πληροφορίες: Το ποσοστό βρίσκεται κάτω από το 1/1000. Επομένως η πιθανότητα ατυχήματος, σε περίπτωση όπου η θεραπευτική ιππασία εκτελείται από ειδικευμένους θεραπευτές, είναι αμελητέα.
http://www.specialeducation.gr/
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου