Αστερούλα Καϊμάρα - Παπαθονασίου
Αναπληρώτρια Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»
Πολύ συχνά οι γονείς και το παιδί ανησυχούν για το εάν το ανάστημα είναι φυσιολογικό ή εάν το παιδί παρουσιάζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη του.
Ο παιδίατρος πρέπει επομένως να διαπιστώσει εάν το παιδί έχει φυσιολογικό ανάστημα ή εάν πράγματι παρουσιάζει κάποια διαταραχή της αύξησης.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ακριβής μέτρηση του ύψους (ή του μήκους).
Το παιδί τοποθετείται σωστά στο αναστη-μόμετρο (χωρίς παπούτσια, με ίσιο κορμό, πιέζουμε ελαφρά κάτω από τις μαστοειδείς αποφύσεις για να τεντωθεί ο αυχένας και τοποθετούμε τον βραχίονα του μέτρου, ώστε το αυτί και το μάτι να βρίσκονται σε οριζόντια γραμμή]. Τα μικρά παιδιά κάτω των 2 ετών ή όσα δεν μπορούν να σταθούν σωστά πρέπει να μετρώνται ύπτια -ξαπλωμένα (μήκος).
Τα σωματομετρικά στοιχεία (ύφος, Βάρος, περίμετρος κεφαλής) θα πρέπει να γράφονται στο βιβλιάριο υγείας σε κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο. Εαν υπάρχουν σημειωμένες μετρήσεις, πρέπει να τοποθετούνται στις καμπύλες αύξησης ύψους και Βάρους (τα διαγράμματα με τις εκατοστιαίες θέσεις).
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν σωστές μετρήσεις, διότι από τις μετρήσεις που απέχουν 6 μήνες μεταξύ τους μπορούμε να υπολογίσουμε τον ετήσιο ρυθμό αύξησης (Ε.Ρ.Α) ή ταχύτητα αύξησης και να συμπεράνουμε εάν η ανάπτυξη του παιδιού είναι φυσιολογική ή διαταραγμένη.
Ο ρυθμός αύξησης διαφέρει ανάλογα με την ηλικία:
1) στην διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής είναι ταχύτατος (περίπου 10 εκατοστά τον μήνα μέχρι τον πέμπτο μήνα και λίγο ελαττωμένος μέχρι την γέννηση)
2) στη διάρκεια του πρώτου χρόνου είναι 24 εκατοστά, του δεύτερου χρόνου 12 εκατοστά και του τρίτου χρόνο 8 εκατοστά
3)στην παιδική ηλικία: από τον 4ο έως 7ο χρόνο είναι 6-7 εκατοστά και από 7 ετών έως την αρχή της εφηβείας 5- 6 εκατοστά
4) πριν την έναρξη της εφηβείας έχουμε τον χαμηλότερο ρυθμό (έως και 3 εκατοστά)
5) στην εφηβεία παρατηρείται απότομη επιτάχυνση και στα δύο φύλα (εφηβικό άλμα ύψους - growth spurt) στα μεν κορίτσια αμέσως μόλις αρχίσει η διόγκωση στήθους, στα δε αγόρια 2 χρόνια αργότερα.
Το ύψος και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης εκφράζονται σαν εκατοστιαίες θέσεις (ή σταθερές αποκλίσεις από το φυσιολογικό) και μας δίνουν την δυνατότητα να αξιολογήσουμε την αύξηση του παιδιού συγκρίνοντας με αντίστοιχα φυσιολογικών παιδιών της ίδιας ηλικίας και φύλου. Εαν ένα παιδί παρουσιάζει ΕΡΑ συνεχώς στην 25η ε.θ ή χαμηλότερες τότε η καμπύλη ύψους θα αποκλίνει προς τα κάτω. Στα πρόωρα θα πρέπει να διορθώνεται το μήκος μέχρι τους 40 μήνες ανάλογα με την ηλικία κυήσεως .Επίσης το γενετικό ανάστημα (target height, ΤΗ) το οποίο υπολογίζεται με βάση το ύψος του πατέρα και της μητέρας,πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ'όψιν.
Σημαντικές πληροφορίες για την εξέλιξη της ανάπτυξης δίνουν το ιστορικό κυήσεως, το ατομικό αναμνηστικό του παιδιού καθώς και οι συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνει. Η διάγνωση Βασίζεται στη λήψη λεπτομερούς ιστορικού, την προσεκτική κλινική εξέταση κατά συστήματα και την καταγραφή των σωματομετρικών στοιχείων στα διαγράμματα καθώς και σε εκτίμηση της οστικής ηλικίας και ενδεχομένως βασικών εργαστηριακών εξετάσεων.
Καθυστέρηση της αύξησης υπάρχει όταν:
1) το ύψος είναι <3η ΕΘ
2) υπάρχει πτώση του ΕΡΑ κάτω από την 25η ε.θ ή
3) το ύψος είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια (π.χ 10η ε.θ) αλλά απέχει σημαντικά από το γενετικό ανάστημα (εκτός του εύρους του ΤΗ).
Η πτώση ρυθμού στην παιδική ηλικία (4-10 ετών) είναι πάντα παθολογική και χρειάζεται διερεύνηση. Πιθανόν να υπάρχει ορμονική αιτία ή οποιοδήποτε άλλο νόσημα (ακόμα και χρόνιο) το οποίο εκδηλώνεται. Ενδεχομένως να επηρεάζεται πρώτα το βάρος (σε νόσους του γαστρεντερικού, των νεφρών ή μεταβολικές) και να ακολουθεί το ύψος. Εαν θεραπευθεί το νόσημα μπορεί να ακολουθήσει φάση ανάκτησης του ύψους (catch up growth).
Πότε θα πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς;
Όταν το παιδί δεν ψηλώνει αρκετά σε σχέση με συνομίληκα παιδιά (πτώση ρυθμού) ή όταν υπάρχει δυσαναλογία ύψους και βάρους (παχαίνει χωρίς να ψηλώνει). Τότε θα πρέπει να ενημερώσουν τον παιδίατρο και εάν η διαταραχή παραμένει αδιευκρίνηστη, το παιδί πρέπει να παραπεμφθεί για διερεύνηση σε παι-δοενδοκρινολόγο.
Το χαμηλό ανάστημα διακρίνεται ανάλογα με την αιτία σε:
1. πρωτοπαθές, οφειλόμενο σε διαταραχή των χόνδρων ή των οστών. Συνήθως υπάρχει δυσαναλογία κορμού-άκρων ή δυσμορφικά στοιχεία. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι σκελετικές δυσπλασίες (αχονδροπλασία, υποχονδροπλασία), οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες, τα δυσμορ-φικά σύνδρομα (Turner, Noonan, Silver-Russel, Prader-Willi) και η ενδομήτρια καθυστέρηση αύξησης (SGA, IUGR).
2. δευτεροπαθές, οφειλόμενο σε εν-δοκρινοπάθειες (υποθυρεοειδισμό, σ. Cushing, έλλειψη αυξητικής ορμόνης), χρόνια νοσήματα (κοιλιοκάκη, σύνδρομα δυ-σαπορρόφησης, νόσο Crohn, νεφροπάθειες, καρδιοπάθειες), υποσιτισμό, νευ-ρογενή ανορεξία ή ψυχοκοινωνική αποστέρηση σε παραμελημένα ή κακοποιημένα παιδιά.
3. ιδιοπαθές, χωρίς εμφανή παθολογική αιτία. Μπορεί να είναι οικογενές ή ιδιοσυστασιακό. Το οικογενές χαμηλό ανάστημα χαρακτηρίζεται από φυσιολογικό μήκος και βάρος γέννησης, καμπύλη ανάπτυξης περί την 3η ε.θ, κοντό ανάστημα σε κάποιον από τους γονείς, οστική ηλικία συμβατή με την χρονολογική και τελικό ανάστημα στα όρια του ΤΗ. Η ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση ύψους και εφηβείας χαρακτηρίζεται από ύψος περί την 3η ε.θ και χαμηλό ρυθμό αύξησης, καθυστέρηση της οστικής ηλικίας, μη εμφάνιση σημείων ήβης σε αγόρια άνω των U ετών και κορίτσια άνω των 13 ετών. Συχνά υπάρχει ιστορικό παρόμοιας καθυστέρησης στην οικογένεια.
Η θεραπεία είναι ανάλογη της υποκείμενης αιτίας. Σε περιπτώσεις σκελετικής δυσπλασίας η θεραπεία είναι χειρουργική. Η θεραπεία με αυξητική ορμόνη χορηγείται σε παιδιά με έλλειψη GH, σ. Turner, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και σ. Prader-Willi. Η αυξητική ορμόνη επιταχύνει τον ρυθμό αύξησης και βελτιώνει το τελικό ανάστημα. Είναι ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία χωρίς σοβαρές παρενέργειες. Η χορήγηση της σε παιδιά με ενδομήτρια καθυστέρηση αύξησης αναμένεται να εγκριθεί σύντομα στην Ελλάδα.
Το χαμηλό ανάστημα δεν είναι παθολογικό σε πολλές περιστώσεις, μπορεί όμως να επηρεάζει ψυχολογικά το παιδί, να δυσκολεύει την προσαρμογή του στο κοινωνικό περιβάλλον ή να επηρεάζει την απόδοση στο σχολείο. Ιδιαίτερα προβλήματα δημιουργεί στους εφήβους εάν δεν έχει διερευνηθεί η αιτία και δεν έχει καταλάβει το παιδί και η οικογένεια πού οφείλεται αυτή η διαταραχή ή πώς θα εξελιχθεί.Το παθολογικό χαμηλό ανάστημα επομένως πρέπει να αναγνωρίζεται ενωρίς ώστε να δίνεται η ευκαιρία σωστής θεραπείας, η οποία θα έχει καλά αποτελέσματα εάν αρχίσει σε μικρή ηλικία και να δίνεται η κατάλληλη ψυχολογική στήριξη στο παιδί και την οικογένεια όταν χρειασθεί.
http://www.paidiatros.gr/
Αναπληρώτρια Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»
Πολύ συχνά οι γονείς και το παιδί ανησυχούν για το εάν το ανάστημα είναι φυσιολογικό ή εάν το παιδί παρουσιάζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη του.
Ο παιδίατρος πρέπει επομένως να διαπιστώσει εάν το παιδί έχει φυσιολογικό ανάστημα ή εάν πράγματι παρουσιάζει κάποια διαταραχή της αύξησης.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ακριβής μέτρηση του ύψους (ή του μήκους).
Το παιδί τοποθετείται σωστά στο αναστη-μόμετρο (χωρίς παπούτσια, με ίσιο κορμό, πιέζουμε ελαφρά κάτω από τις μαστοειδείς αποφύσεις για να τεντωθεί ο αυχένας και τοποθετούμε τον βραχίονα του μέτρου, ώστε το αυτί και το μάτι να βρίσκονται σε οριζόντια γραμμή]. Τα μικρά παιδιά κάτω των 2 ετών ή όσα δεν μπορούν να σταθούν σωστά πρέπει να μετρώνται ύπτια -ξαπλωμένα (μήκος).
Τα σωματομετρικά στοιχεία (ύφος, Βάρος, περίμετρος κεφαλής) θα πρέπει να γράφονται στο βιβλιάριο υγείας σε κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο. Εαν υπάρχουν σημειωμένες μετρήσεις, πρέπει να τοποθετούνται στις καμπύλες αύξησης ύψους και Βάρους (τα διαγράμματα με τις εκατοστιαίες θέσεις).
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν σωστές μετρήσεις, διότι από τις μετρήσεις που απέχουν 6 μήνες μεταξύ τους μπορούμε να υπολογίσουμε τον ετήσιο ρυθμό αύξησης (Ε.Ρ.Α) ή ταχύτητα αύξησης και να συμπεράνουμε εάν η ανάπτυξη του παιδιού είναι φυσιολογική ή διαταραγμένη.
Ο ρυθμός αύξησης διαφέρει ανάλογα με την ηλικία:
1) στην διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής είναι ταχύτατος (περίπου 10 εκατοστά τον μήνα μέχρι τον πέμπτο μήνα και λίγο ελαττωμένος μέχρι την γέννηση)
2) στη διάρκεια του πρώτου χρόνου είναι 24 εκατοστά, του δεύτερου χρόνου 12 εκατοστά και του τρίτου χρόνο 8 εκατοστά
3)στην παιδική ηλικία: από τον 4ο έως 7ο χρόνο είναι 6-7 εκατοστά και από 7 ετών έως την αρχή της εφηβείας 5- 6 εκατοστά
4) πριν την έναρξη της εφηβείας έχουμε τον χαμηλότερο ρυθμό (έως και 3 εκατοστά)
5) στην εφηβεία παρατηρείται απότομη επιτάχυνση και στα δύο φύλα (εφηβικό άλμα ύψους - growth spurt) στα μεν κορίτσια αμέσως μόλις αρχίσει η διόγκωση στήθους, στα δε αγόρια 2 χρόνια αργότερα.
Το ύψος και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης εκφράζονται σαν εκατοστιαίες θέσεις (ή σταθερές αποκλίσεις από το φυσιολογικό) και μας δίνουν την δυνατότητα να αξιολογήσουμε την αύξηση του παιδιού συγκρίνοντας με αντίστοιχα φυσιολογικών παιδιών της ίδιας ηλικίας και φύλου. Εαν ένα παιδί παρουσιάζει ΕΡΑ συνεχώς στην 25η ε.θ ή χαμηλότερες τότε η καμπύλη ύψους θα αποκλίνει προς τα κάτω. Στα πρόωρα θα πρέπει να διορθώνεται το μήκος μέχρι τους 40 μήνες ανάλογα με την ηλικία κυήσεως .Επίσης το γενετικό ανάστημα (target height, ΤΗ) το οποίο υπολογίζεται με βάση το ύψος του πατέρα και της μητέρας,πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ'όψιν.
Σημαντικές πληροφορίες για την εξέλιξη της ανάπτυξης δίνουν το ιστορικό κυήσεως, το ατομικό αναμνηστικό του παιδιού καθώς και οι συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνει. Η διάγνωση Βασίζεται στη λήψη λεπτομερούς ιστορικού, την προσεκτική κλινική εξέταση κατά συστήματα και την καταγραφή των σωματομετρικών στοιχείων στα διαγράμματα καθώς και σε εκτίμηση της οστικής ηλικίας και ενδεχομένως βασικών εργαστηριακών εξετάσεων.
Καθυστέρηση της αύξησης υπάρχει όταν:
1) το ύψος είναι <3η ΕΘ
2) υπάρχει πτώση του ΕΡΑ κάτω από την 25η ε.θ ή
3) το ύψος είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια (π.χ 10η ε.θ) αλλά απέχει σημαντικά από το γενετικό ανάστημα (εκτός του εύρους του ΤΗ).
Η πτώση ρυθμού στην παιδική ηλικία (4-10 ετών) είναι πάντα παθολογική και χρειάζεται διερεύνηση. Πιθανόν να υπάρχει ορμονική αιτία ή οποιοδήποτε άλλο νόσημα (ακόμα και χρόνιο) το οποίο εκδηλώνεται. Ενδεχομένως να επηρεάζεται πρώτα το βάρος (σε νόσους του γαστρεντερικού, των νεφρών ή μεταβολικές) και να ακολουθεί το ύψος. Εαν θεραπευθεί το νόσημα μπορεί να ακολουθήσει φάση ανάκτησης του ύψους (catch up growth).
Πότε θα πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς;
Όταν το παιδί δεν ψηλώνει αρκετά σε σχέση με συνομίληκα παιδιά (πτώση ρυθμού) ή όταν υπάρχει δυσαναλογία ύψους και βάρους (παχαίνει χωρίς να ψηλώνει). Τότε θα πρέπει να ενημερώσουν τον παιδίατρο και εάν η διαταραχή παραμένει αδιευκρίνηστη, το παιδί πρέπει να παραπεμφθεί για διερεύνηση σε παι-δοενδοκρινολόγο.
Το χαμηλό ανάστημα διακρίνεται ανάλογα με την αιτία σε:
1. πρωτοπαθές, οφειλόμενο σε διαταραχή των χόνδρων ή των οστών. Συνήθως υπάρχει δυσαναλογία κορμού-άκρων ή δυσμορφικά στοιχεία. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι σκελετικές δυσπλασίες (αχονδροπλασία, υποχονδροπλασία), οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες, τα δυσμορ-φικά σύνδρομα (Turner, Noonan, Silver-Russel, Prader-Willi) και η ενδομήτρια καθυστέρηση αύξησης (SGA, IUGR).
2. δευτεροπαθές, οφειλόμενο σε εν-δοκρινοπάθειες (υποθυρεοειδισμό, σ. Cushing, έλλειψη αυξητικής ορμόνης), χρόνια νοσήματα (κοιλιοκάκη, σύνδρομα δυ-σαπορρόφησης, νόσο Crohn, νεφροπάθειες, καρδιοπάθειες), υποσιτισμό, νευ-ρογενή ανορεξία ή ψυχοκοινωνική αποστέρηση σε παραμελημένα ή κακοποιημένα παιδιά.
3. ιδιοπαθές, χωρίς εμφανή παθολογική αιτία. Μπορεί να είναι οικογενές ή ιδιοσυστασιακό. Το οικογενές χαμηλό ανάστημα χαρακτηρίζεται από φυσιολογικό μήκος και βάρος γέννησης, καμπύλη ανάπτυξης περί την 3η ε.θ, κοντό ανάστημα σε κάποιον από τους γονείς, οστική ηλικία συμβατή με την χρονολογική και τελικό ανάστημα στα όρια του ΤΗ. Η ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση ύψους και εφηβείας χαρακτηρίζεται από ύψος περί την 3η ε.θ και χαμηλό ρυθμό αύξησης, καθυστέρηση της οστικής ηλικίας, μη εμφάνιση σημείων ήβης σε αγόρια άνω των U ετών και κορίτσια άνω των 13 ετών. Συχνά υπάρχει ιστορικό παρόμοιας καθυστέρησης στην οικογένεια.
Η θεραπεία είναι ανάλογη της υποκείμενης αιτίας. Σε περιπτώσεις σκελετικής δυσπλασίας η θεραπεία είναι χειρουργική. Η θεραπεία με αυξητική ορμόνη χορηγείται σε παιδιά με έλλειψη GH, σ. Turner, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και σ. Prader-Willi. Η αυξητική ορμόνη επιταχύνει τον ρυθμό αύξησης και βελτιώνει το τελικό ανάστημα. Είναι ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία χωρίς σοβαρές παρενέργειες. Η χορήγηση της σε παιδιά με ενδομήτρια καθυστέρηση αύξησης αναμένεται να εγκριθεί σύντομα στην Ελλάδα.
Το χαμηλό ανάστημα δεν είναι παθολογικό σε πολλές περιστώσεις, μπορεί όμως να επηρεάζει ψυχολογικά το παιδί, να δυσκολεύει την προσαρμογή του στο κοινωνικό περιβάλλον ή να επηρεάζει την απόδοση στο σχολείο. Ιδιαίτερα προβλήματα δημιουργεί στους εφήβους εάν δεν έχει διερευνηθεί η αιτία και δεν έχει καταλάβει το παιδί και η οικογένεια πού οφείλεται αυτή η διαταραχή ή πώς θα εξελιχθεί.Το παθολογικό χαμηλό ανάστημα επομένως πρέπει να αναγνωρίζεται ενωρίς ώστε να δίνεται η ευκαιρία σωστής θεραπείας, η οποία θα έχει καλά αποτελέσματα εάν αρχίσει σε μικρή ηλικία και να δίνεται η κατάλληλη ψυχολογική στήριξη στο παιδί και την οικογένεια όταν χρειασθεί.
http://www.paidiatros.gr/
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου