6Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
6:1 Παρατήρηση με γονείς & παιδιά ως μέθοδος ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών και δυσλειτουργιών
Η παρατήρηση είναι μία από τις πρώτες και πιο γνωστές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τα μελέτη της συμπεριφοράς και της εξέλιξης του παιδιού.
Στα τέλη του 18 αιώνα , γιατροί, παιδαγωγοί, ψυχολόγοι ή απλοί γονείς κρατούσαν ημερολόγια της ανάπτυξης των παιδιών τους, στα οποία περιέγραφαν με λεπτομερή τρόπο τις αλλαγές στη σωματική, συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη. ( Βοσνιάδου, 1995 ). Είναι γνωστό ότι τα πρότυπα ανάπτυξης που καθορίζουν την ‘τυπική’ συμπεριφορά ενός παιδιού στις διάφορες ηλικίες είναι αποτέλεσμα συστηματικής παρατήρησης μεγάλου αριθμού παιδιών που έγινε στο πλαίσιο περιγραφικών ερευνών. ( Gessel, Thompson, Amatruda, 1929 ).
Στα πρώτα στάδια μιας έρευνας συνήθως αρχίζουμε την παρατήρηση του φαινομένου που μας ενδιαφέρει με μια άμεση, φυσική παρατήρηση ( Βοσνιάδου, 2001 ) για να συνεχίσουμε αν χρειαστεί με περισσότερο συστηματικές καταγραφές.
Η παρατήρηση άμεση ή συστηματική παρόλο που εμπεριέχει το ρίσκο της υποκειμενικότητας και δεν επιτρέπει τη δημιουργία αιτιακών σχέσεων , εξηγήσεων και θεωριών , αποτελεί πηγή πολύτιμων για τους επιστήμονες και τους ερευνητές.
Υπάρχουνε διάφοροι τρόποι καταγραφής της παρατήρησης όπως π.χ. η τήρηση ημερολογίου, η καταγραφή ανά τακτά χρονικά διαστήματα, η καταγραφή της διάρκειας ή της έντασης μιας συμπεριφοράς κ.τ.λ. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και φωτογραφίες, μαγνητοσκοπήσεις και βιντεοσκοπήσεις.
Οι περιοχές της συμπεριφοράς που λέγαμε να γίνεται η παρατήρηση είναι:
Δεξιότητες αδρής και λεπτής κινητικότητας
Σχέσεις με τους ανθρώπους
Τρόποι έκφρασης συναισθημάτων
Γνωστικές λειτουργίες
Γλώσσα και ομιλία
Λειτουργία του εγώ
Γενική εικόνα παιδιού
6:2 Κλείδα παρατήρησης για εντοπισμό αναπτυξιακών διαταραχών
1 ) Δεξιότητες αδρής κινητικότητας και προσανατολισμός ως προς το χώρο
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Οι δεξιότητες αδρής κινητικότητας φαίνεται να καθυστερούν σε σχέση με αυτές των άλλων παιδιών της ηλικίας του ;
Η αδρή κινητικότητα είναι γενικά αδέξια και ασυντόνιστη ;
Πέφτει εύκολα ;
Σκοντάφτει;
Ανεβαίνει – κατεβαίνει σκάλες;
Μπορεί να κλωτσήσει τη μπάλα;
Μπορεί να σκαρφαλώσει;
Μπορεί να κάνει κουτσό;
Μπορεί να τρέξει;
Συμμετέχει σε παιχνίδια που απαιτούν κίνηση;
Μπορεί να χοροπηδήσει;
Μπορεί να κάνει μικρά πηδηματάκια με τα δυο του πόδια;
Είναι υποκινητικό;
Αποφεύγει να κινηθεί και όταν χρειάζεται;
Έχει ασταθής βάδιση;
Κουράζεται εύκολα;
Στριφογυρίζει συνέχεια όταν κάθεται;
Κινείται υπερβολικά ;
Οι κινήσεις του είναι απότομες ,κοφτές και περιορισμένες;
Έχει την τάση να παραβαίνει τα φυσικά όρια;
Είναι απρόσεκτο ως προς την ασφάλεια του;
Γνωρίζει τους φυσικούς κινδύνους;
Υπάρχει ακραία εναλλαγή στο επίπεδο ενέργειας του παιδιού;
Μήπως περπατάει κυκλικά ή κινείται με τον ίδιο τρόπο επανειλημμένα;
Ασχολείται με σωματικές κινήσεις χωρίς προφανές νόημα;
2) Συντονισμός λεπτής κινητικότητας
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Η ικανότητα του παιδιού να εκτελέσει δεξιότητες που απαιτούν συντονισμό της λεπτής κινητικότητας φαίνεται να καθυστερεί σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας του;
Του πέφτουν αντικείμενα από τα χέρια;
Δυσκολεύεται να τακτοποιήσει τα προσωπικά του αντικείμενα;
Μπορεί να κρατήσει αντικείμενα με το δείκτη και τον αντίχειρα;
Ισορροπεί δύο κύβους τον ένα πάνω στον άλλον;
Χρησιμοποιεί το ψαλίδι;
Ζωγραφίζει, παίζει πλαστελίνη;
Τρώει μόνο του;
Δοκιμάζει καινούργια πράγματα;
Μπορεί να ταιριάξει δυο όμοια χρώματα ή σχήματα;
3) Σχέσεις με τους ανθρώπους
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Αντιμετωπίζει δυσκολίες στη σχέση με τα άλλα παιδιά – ενήλικες;
Αισθάνεται άβολα με άλλα άτομα; Παίζει μόνο του;
Συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες;
Είναι ανυπάκουο;
Καυγαδίζει; Είναι επιθετικό;
4) Τρόποι έκφρασης συναισθημάτων
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Μπορεί και ελέγχει το θυμό του;
Είναι υπερβολικά φοβισμένο; Γενικά το παιδί έχει φοβίες;
Κλαίει; Με το παραμικρό;
Έχει συχνές εναλλαγές διάθεσης;
Εγκαταλείπει εύκολα τις προσπάθειες του όταν δεν τα καταφέρνει σε μια δραστηριότητα;
5) Γνωστική λειτουργία
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Έχει το παιδί πολύ μικρό διάστημα προσοχής;
Εγκαταλείπει γρήγορα μια δραστηριότητα χωρίς να την έχει ολοκληρώσει;
Αποσπάται από ήχους ;
Ξεχωρίζει ομοιότητες και διαφορές;
Ακολουθεί ένα αντικείμενο με τα μάτια του;
Έχει φτωχές ακουστικές ικανότητες ακόμα κι όταν η ακοή του είναι φυσιολογική;
Μπορεί να καταλάβει από πού έρχεται ένας ήχος;
Θυμάται προφορικές οδηγίες ή ιστορίες της δασκάλας;
Ξεχωρίζει ήχους; Π.χ το ΄μπ ΄ από το ΄χ΄, ή το ΄λ΄ από το ΄ρ΄ ;
Αντιλαμβάνεται όσα συμβαίνουν γύρω του;
Είναι ικανό να μάθει βλέποντας και ακούγοντας όπως τα παιδιά της ηλικίας τους; Έχει λιγότερες γενικές γνώσεις;
6) Γλώσσα και ομιλία
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Μιλάει σπάνια το παιδί;
Είναι ηχολαλικό; Επαναλαμβάνει ότι του λένε αντί να απαντάει κατάλληλα;
Συγχέει τις λέξεις μεταξύ τους;
Ακολουθεί απλές οδηγίες;
Έχει φτωχή εκφραστική γλώσσα;
7) Λειτουργία του εγώ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Έχει το παιδί αυτοεκτίμηση;
Υποτιμά τον εαυτό του;
Είναι ευαίσθητο;
Αυτοτιμωρείται;
Είναι παρορμητικό;
Ελέγχει υπερβολικά τα συναισθήματα του;
Έχει την τάση να επιδιώκει την τελειότητα;
Μιλάει στον εαυτό του ; δημιουργεί φανταστικούς φίλους;
6:3 Συνέντευξη με γονείς και παιδιά ως και παιδιά ως μέθοδος
ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών και δυσλειτουργιών
Σύμφωνα με τον Βάμβουκα ( 1993 ) « συνέντευξη είναι η ‘’συνάντηση’’ και συνομιλία δύο ή περισσότερων προσώπων με σκοπό την επίτευξη ενός προκαθορισμένου σκοπού. Αυτό που τη διακρίνει από τη συνηθισμένη μορφή συνομιλίας είναι η ύπαρξη του σκοπού και η συστηματική προσπάθεια που καταβάλλεται για την επίτευξη του ».
Στη διαδικασία της πρώιμης ανίχνευσης των αναπτυξιακών διαταραχών η συνέντευξη με το ίδιο παιδί, με τους γονείς του ή με οποιοδήποτε άλλον εμπλέκεται στην αγωγή και την εκπαίδευση του αποτελεί ένα καλό εργαλείο για τη συλλογή πολύτιμων πληροφοριών. Συνήθως χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με άλλες τεχνικές και μεθόδους π.χ. η παρατήρηση , τα τεστ και τα ερωτηματολόγια. Ο συνδυασμός των πληροφοριών από το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιούμε κατά περίπτωση ,μας δίνει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα του προβλήματος που μελετάμε.
Υπάρχουν διάφορες μορφές συνέντευξης ( Φίλιας , & άλλοι, 1998 ) όπως :
Δομημένη
Μη δομημένη
Εντοπισμένη ή όχι
Άμεση ή έμμεση
Επαναλαμβανόμενη
Κλινική
Σε βάθος
Η συνέντευξη ως τεχνική έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες και είναι ένα αρκετά περίεργο είδος επικοινωνίας. Ιδιαίτερα όταν σχετίζεται με παιδιά προϋποθέτει έναν πολύ λεπτό χειρισμό εκ μέρους του συνεντευκτή. Καλό είναι οι ερωτήσεις να γίνονται από στήθους και οι σημειώσεις να κρατιούνται μετά τη συνέντευξη και όχι κατά τη διάρκεια της. Αν χρησιμοποιηθεί μαγνητόφωνο πρέπει να υπάρχει απαραίτητα η συγκατάθεση του ερωτώμενου. Είναι σημαντικό η διεξαγωγή της συνέντευξης να γίνεται σε ήρεμο περιβάλλον χωρίς θορύβους. Ο συνεντευκτής πρέπει να είναι ευγενικός, ενθαρρυντικός , συμπαθητικός , να προκαλεί το ενδιαφέρον του ερωτώμενου καθώς και να τον
καθησυχάζει.
Η επιλογή των ερωτήσεων να είναι προσεκτική και να εστιάζεται στο αντικείμενο μελέτης. Η καταγραφή των απαντήσεων να γίνεται με αντικειμενικό τρόπο και να αποφεύγονται οι άμεσες ερμηνείες.
Παρακάτω προτείνονται ενδεικτικά ερωτήσεις που μπορούν να γίνουν σε μια συνέντευξη με το παιδί και τους γονείς προκειμένου να συλλέξουμε πληροφορίες για αυτό που θέλουμε.
Α) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ
Ερωτήσεις ως προς : την προσαρμογή του στο σχολείο όπως π.χ. σε ποια τάξη πηγαίνει , πως τα πάει με τα μαθήματα, ποια μαθήματα του αρέσουν κ.α.
Ως προς την σχέση του με τα άλλα παιδιά όπως π.χ. αν έχει φίλους, τι κάνουν μαζί, αν μαλώνουν κ.α.
Ως προς την οικογένεια όπως π.χ. ποια άτομα μένουν στο σπίτι, με ποιο τα πάει καλύτερα ,αν θυμώνει μαζί τους και τι κάνει, τι του απαγορεύουν οι γονείς του, τι γίνεται αν δεν υπακούσει κ.α.
Ως προς τα ενδιαφέροντα του όπως π.χ .με τι ασχολείται τον ελεύθερο του χρόνο, τι κάνει με την οικογένεια του κ.α.
Ως προς τα συναισθήματα και τη διάθεση του όπως π.χ. τι τον κάνει χαρούμενο, τι λυπημένο, τι τον θυμώνει κ.α.
Ως προς την αυτοεικόνα του όπως π.χ. τι του αρέσει στον εαυτό του , τι θα άλλαζε κ.α.
Ως προς τις φαντασιώσεις και τα όνειρα του όπως π.χ. ποιο είναι το πιο ωραίο όνειρο που έχει δει, ποιο του προκάλεσε φόβο, αν υπάρχει κάποιο που βλέπει συνέχεια κ.α.
Ως προς τα μελλοντικά του σχέδια όπως π.χ. τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει, πως θα ήθελε να είναι στη ζωή του.
Ως προς τα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως π.χ. αν έχει πονοκεφάλους και πόσο συχνά , πως περνούν και τι κάνει, αν έχει πόνο στο στομάχι κ.α.
Β) ΣΥΝΕΝΤΕΞΗ ΜΕ ΓΟΝΕΙΣ
Ερωτήσεις:
Ως προς τη σχέση τους με τα παιδιά όπως π.χ. πως τα πάνε μαζί τους, εκτός από το διάβασμα τι άλλο κάνουν μαζί τους , αν υπακούνε, πως τα τιμωρούνε, πως αντιδρούν στην τιμωρία κ.α.
Ως προς τη σχέση των παιδιών με τα άλλα μέλη της οικογένειας όπως π.χ. αν έχει δικό του δωμάτιο, που παίζει, πως τα πάει με τα αδέλφια του, τι κάνουν μαζί κ.α.
Ως προς τη σχέση του με τα άλλα παιδιά όπως π.χ. αν έχει φίλους, από το σχολείο, από τη γειτονιά, τι κάνουν μαζί, πως αντιδρά όταν μαλώνουν κ.α.
Ως προς την προσαρμογή του στο σχολείο όπως π.χ. πως τα πάει στα μαθήματα, με τη δασκάλα του, τι του αρέσει περισσότερο κ.α.
Ως προς τις δραστηριότητες του εκτός σχολείου όπως π.χ. τι κάνει τον ελεύθερο του χρόνο , ποια είναι τα χόμπι του κ.α.
Ως προς τα συναισθήματα του και τη διάθεση του όπως π.χ. τι κάνει αν είναι χαρούμενο, τι όταν είναι λυπημένο, τι το στεναχωρεί, τι το θυμώνει κ.α.
Ως προς μια τυπική μέρα του παιδιού όπως π.χ. τι ώρα ξυπνά , πόσες ώρες είναι σχολείο, τι κάνει όταν γυρίζει κ.α.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Στις αναπτυξιακές διαταραχές δεν υπάρχει μόνο πρόβλημα κινητικότητας. Συνυπάρχουν συχνά και προβλήματα μαθησιακών δυσκολιών, πνευματικής ανάπτυξης και συναισθηματικής ωρίμανσης. Η ανάπτυξη έχει επίδραση τόσο στη φυσική όσο και στη νοητική κατάσταση επειδή ο περιορισμός της
κινητικότητας παρεμποδίζει την εξερεύνηση του περιβάλλοντος και συνεπώς μειώνει τα ερεθίσματα που δέχεται από αυτό.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Κλίμακες για ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών
Προκειμένου να αξιολογήσουμε τις τη συμπεριφορά, τις επιδόσεις ή τις δυσκολίες ενός παιδιού, τόσο σε επίπεδο πρώιμης ανίχνευσης όσο και σε επίπεδο διάγνωσης ή διαφορικής διάγνωσης χρησιμοποιούμε τυποποιημένα κριτήρια αξιολόγησης τα λεγόμενα τεστ. Σύμφωνα με το Zazzo ( Βάμβουκας 1993 ) , τεστ είναι « μια αυστηρά καθορισμένη δοκιμασία ως προς τις συνθήκες
εφαρμογής και τρόπο βαθμολογίας της η οποία επιτρέπει να προσδιορίζεται η θέση ενός υποκειμένου σε σχέση με έναν πληθυσμό που είναι βιολογικά και κοινωνικά επακριβώς καθορισμένος»
Η σωστή χρήση των τεστ μας δίνει τη δυνατότητα συλλογής αντικειμενικών σχετικά με τις ανάγκες ή δυσκολίες ενός παιδιού. ΟΙ πληροφορίες μπορούν να αξιοποιηθούν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή κατάλληλων θεραπευτικών – εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Πολλά από τα τεστ χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους εναλλακτικής αξιολόγησης ή σε συνδυασμό με ιατρικές εξετάσεις.
Εδώ θα αναφέρουμε μια σειρά κλιμάκων που χρησιμοποιούνται συχνότερα στη διαδικασία αξιολόγησης παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες και αναπτυξιακές διαταραχές που μπορούν να οδηγήσουν σε πολλαπλές αναπηρίες.
Επιλεγμένες κλίμακες:
1. Denver Developmental Screening test ( D.D.S.T)
( Αναπτυξιακή Ανιχνευτική )οκιμασία , των Frankenburg & Doods , 1967 )
Aνιχνεύει προβλήματα νοητικής καθυστέρησης και ψυχοκινητικής ανάπτυξης .Στην Ελλάδα έχει σταθμιστεί από τον κ. Ι. Τσίκουλα (1983) καθηγητή αναπτυξιακής παιδιατρικής στο Α.Π.Θ. Επίσης έχει χρησιμοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς από τον Μακαρώνη (1989) και τον Παναγιωτόπουλο
(1991).
Αποτελείται από 105 ασκήσεις ,ικανότητες γραμμένες κατά σειρά ηλικίας επιτυχίας για παιδιά από 1 μηνός – 6 ετών . Οι ικανότητες είναι χωρισμένες σε 4 τομείς ως εξής :
αδρή κινητικότητα: ικανότητα βάδισης & κάθισμα
λεπτοί χειρισμοί και αντίληψη: εδώ υπάγονται οι ικανότητες όρασης και χρησιμοποίησης χεριών
γλώσσα και ομιλία :εδώ εξετάζονται οι ικανότητες ακοής, ομιλίας και εκτέλεσης εντολών
κοινωνικότητα :εδώ υπάγονται οι ικανότητες του παιδιού να αυτοεξυπηρετείται και να συνεργάζεται με ανθρώπους.
2. Έκθεση καταγραφής αναπτυξιακών δεξιοτήτων ( Σχέδιο MEMPHIS)
Έχει προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα αλλά δεν έχει αναφερθεί η στάθμιση του. Είναι κατάλληλο για παιδιά 3 μηνών – 5 ετών . Ενδείκνυται για ανίχνευση ψυχοκινητικής καθυστέρησης. Περιλαμβάνει 6 τομείς :
• Προσωπικές δεξιότητες – αυτομέρμνα
• Γενικές κινητικές δεξιότητες
• Λεπτές κινητικές δεξιότητες
• Γλωσσικές δεξιότητες
• Γνωσιοαντιληπτικές δεξιότητες
• Κοινωνικές δεξιότητες
3. Griffiths test
Οι εξελικτικές κλίμακες του Griffiths είναι κατάλληλες για παιδιά ηλικίας 0 – 2 ετών και για παιδιά 2 – 8 ετών. Χρησιμοποιήθηκαν για ερευνητικούς σκοπούς στην χώρα μας από την Αγγελοπούλου- Σακαντάμη (1980) και από τον Μαντωνανάκη κ.άλ ( 1986).Προσφέρει μία ολοκληρωμένη εικόνα ψυχοκινητικής ανάπτυξης του παιδιού αλλά και για τη χορήγηση του απαιτείται ειδική
εκπαίδευση. Περιλαμβάνει τους τομείς :
• Κινητικότητα
• Προσωπική – κοινωνική εξέλιξη
• Εξέταση ακοής – ομιλίας
• Συντονισμός χεριού – ματιού
• Παρουσίαση
• Πρακτικός συλλογισμός
4. Εξελικτικές κλίμακες του Gessel
Αφορούν παιδιά ηλικίας 4 εβδομάδων – 6 ετών. Περιλαμβάνουν στοιχεία εξέλιξης των παιδιών σε 4 τομείς :
• Γλωσσική εξέλιξη
• Κινητική εξέλιξη
• Προσαρμοστική συμπεριφορά
• Συναισθηματικά ανάπτυξη
5. Οι κλίμακες νοητικής και κινητικής εξέλιξης της Bayley.
Για παιδιά ηλικίας 2 μηνών - 3 ½ ετών. Περιλαμβάνουν:
• Νοητική κλίμακα που αξιολογεί τις αντιληπτικές ικανότητες και την αντίδραση στους ερεθισμούς.
• Κινητική κλίμακα που ελέγχει το συντονισμό των κινήσεων
• Ερωτηματολόγιο κοινωνικής ανάπτυξης και προσαρμογής
6. Κλίμακες του Sheridan
Για παιδιά 1 μηνός – 5 ετών. Αφορούν :
• Στάσεις του σώματος και γενική κινητικότητα
• Όραση και λεπτή κινητικότητα
• Ακοή και ομιλία
• Κοινωνική συμπεριφορά και παιχνίδι
7. Τεστ ζωγραφικής ενός ανθρώπου της Goodenough.
Το τεστ το σχεδίασε το 1926 για την εκτίμηση των νοητικών ικανοτήτων των παιδιών και χρησιμοποιήθηκε ως συμπληρωματικό του τεστ Standford – Binet και άλλων λεκτικών κλιμάκων ( Anastasi, 1968 ).
Kαλύπτει παιδιά ηλικίας 3 -16 ετών αλλά έχει καλύτερα αποτελέσματα σε παιδιά ηλικίας 3 – 10 ετών.
8. Bender Gestall test ( οπτικό – κινητικό )
Αποτελείται από 9 γεωμετρικές φιγούρες που παρουσιάζονται στον εξεταζόμενο ξεχωριστά και πρέπει να τις αντιγράψει με μεγάλη ακρίβεια , ενώ αργότερα μπορεί να του ζητηθεί να τις αναπαραγάγει από μνήμης.
Η αξιολόγηση του τεστ δεν εξαρτάται από τη μορφή αυτή καθαυτή αλλά από τη σχέση της μορφής με το υπόστρωμα χώρου.
Το τεστ αυτό είναι από τα πιο δεδομένα στην Αμερική και χρησιμοποιείται κυρίως για τη διάγνωση εγκεφαλικής βλάβης σε άτομα από 4 ετών – και ενήλικες. Η αξιολόγηση είναι ποιοτική με βάση τα λάθη
9. Αναθεωρημένο τεστ οπτικής αντίληψης της M. Frosting
Αποτελείται από επιμέρους τεστ :
• Οπτικοκινητικός συντονισμός : μετράει την ικανότητα του παιδιού να συντονίζει το χέρι με το μάτι του
• Διάκριση φιγούρας – φόντου : μετράει την ικανότητα του παιδιού να αντιλαμβάνεται σχήματα , μορφές τα οποία βρίσκονται σε πλαίσια που προοδευτικά γίνονται πιο σύνθετα
• Διατήρηση φόρμας :περιλαμβάνει την αναγνώριση γεωμετρικών σχημάτων που παρουσιάζονται μέσα στο χώρο , καθώς και τη διάκριση σχημάτων από άλλα παρόμοια σχήματα.
• Θέση στο χώρο :μετράει την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει σχήματα – μορφές που παρουσιάζονται ανεστραμμένα ή με αντίθετη κατεύθυνση μέσα σε σειρές σχημάτων.
• Σχέσεις στο χώρο : αξιολογεί την ικανότητα του παιδιού να αναλύει απλά σχήματα και πρότυπα. Το παιδί πρέπει να αντιγράψει διάφορες μορφές που δημιουργούν σχήματα με βάση καθοδηγητικές τελείες. Το τεστ αυτό τα τελευταία χρόνια έχει δεχτεί κρητική , ωστόσο παραμένει ένα χρήσιμο
εργαλείο.. Μας δίνει πληροφορίες για τη γενική αντιληπτική ικανότητα του παιδιού ,αλλά και για τις επιμέρους αντιληπτικές του ικανότητες. Επίσης, διαθέτει και αντίστοιχα θεραπευτικά προγράμματα για τη βελτίωση των περιοχών που παρουσιάζουν ανεπάρκειες.
10. Vineland Social Maturite Scale του Doll
Είναι ένα από τα πιο κλασικά εργαλεία αξιολόγησης της προσαρμοστικής συμπεριφοράς. Έχει υποβληθεί σε αρκετές αναθεωρήσεις και σήμερα είναι γνωστό ως Vineland Adaptive Behavior Scale. Καλύπτει ένα εύρος ηλικίας από γέννηση μέχρι 25 ετών . Η χρήση του είναι ευρεία στις μικρότερες ηλικίες και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την αξιολόγηση νοητικά καθυστερημένων παιδιών.
Αποτελείται από 117 θέματα, τα οποία είναι ομαδοποιημένα σε ηλικιακά επίπεδα. Οι πληροφορίες για κάθε θέμα λαμβάνονται με ατομικές συνεντεύξεις , είτε με το ίδιο το παιδί, είτε με αυτόν που το φροντίζει. Τα θέματα χωρίζονται σε οκτώ κατηγορίες : γενική αυτοβοήθεια, αυτοβοήθεια στο φαγητό, αυτοβοήθεια στο ντύσιμο, αυτοεξυπηρέτηση, απασχόληση, επικοινωνία, κίνηση και κοινωνικοποίηση.
Ο τομέας των κινητικών ικανοτήτων χορηγείται μόνο σε παιδιά κάτω τον 6 ετών ή σε άτομα με κινητικά προβλήματα.
Η κλίμακα αυτή είναι δημοφιλής και στη χώρα μας.
11. Το Αθηνά Τεστ Διάγνωσης Δυσκολιών Μάθησης
Το τεστ αυτό κατασκευάστηκε και σταθμίστηκε στη χώρα μας, στο Ψυχιατρικό εργαστήριο του Τομέα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από τους Παρασκευόπουλο, Καλατζής-Αζίζι και Γιαννιτσά (1999).
Σύμφωνα με τους κατασκευαστές του είναι ένα προκριματικό ψυχοδιαγνωστικό μέσο, το οποίο κατασκευάστηκε, ειδικώς για να το χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι και οι νηπιαγωγοί με τους μαθητές της τάξης τους, καθώς και όσοι άλλοι ειδικοί ασχολούνται με τα προβλήματα της παιδικής
ηλικίας, για να εντοπίσουν τα παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες να ανταποκριθούν στις μαθησιακές απαιτήσεις του σχολείου.
Το Αθηνά Τεστ δίνει μια αναλυτική εικόνα της παρούσας κατάστασης του παιδιού σε καίριους τομείς ανάπτυξης και εντοπίζει συγκεκριμένες περιοχές που είναι ελλειμματικές και χρήζουν ιδιαίτερης διδικτικοθεραπευτικής παρέμβασης.
Καλύπτει πρωτίστως παιδιά ηλικίας 5-9 ετών (δηλαδή νηπιαγωγείου Α’,Β’,Γ’ & Δ’ )ημοτικού), αλλά μπορεί να χορηγηθεί και σε μεγαλύτερα παιδιά, τα οποία παρουσιάζουν ‘ σοβαρές μαθησιακές ανεπάρκειες’, ενώ ορισμένεςκλίμακες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με παιδιά όλων των ηλικιών.
Αποτελείται από δεκατέσσερις δοκιμασίες σε μορφή αναπτυξιακών ψυχομετρικών κλιμάκων. Οι κλίμακες αυτές αξιολογούν πλευρές της ανάπτυξης του παιδιού που θεωρούνται κρίσιμες για τη σχολική μάθηση και προσαρμογή.
Οι δεκατέσσερις κλίμακες του ¨Αθηνά Τεστ¨ με τη σειρά που χορηγούνται στο παιδί κατά τομείς ανάπτυξης είναι οι εξής :
I. Νοητική ικανότητα
• Γλωσσικές αναλογίες
• Αντιγραφή σχημάτων
• Λεξιλόγιο
II. Μνήμη ακολούθων
• Μνήμη αριθμών κοινές ακολουθίες (συμπληρωματική)
• Μνήμη εικόνων
• Μνήμη σχημάτων
III. Ολοκλήρωση παραστάσεων
• Ολοκλήρωση προτάσεων
• Ολοκλήρωση λέξεων
IV. Γραφο-φωνολογική ενημερότητα
• )ιάκριση γραφημάτων
• )ιάκριση φθόγγων
• Σύνθεση φθόγγων
84
V. Νευρο-ψυχολογική ωριμότητα
• Οπτικο-κινητικός συντονισμός
• Αντίληψη ΄΄δεξιού-αριστερού΄΄
• Πλευρίωση
Μπορεί να χορηγηθεί με τρείς τακτικές:
• την πλήρη χορήγηση
• τη βραχεία χορήγηση
• την επιλεκτική χορήγηση
6:1 Παρατήρηση με γονείς & παιδιά ως μέθοδος ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών και δυσλειτουργιών
Η παρατήρηση είναι μία από τις πρώτες και πιο γνωστές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τα μελέτη της συμπεριφοράς και της εξέλιξης του παιδιού.
Στα τέλη του 18 αιώνα , γιατροί, παιδαγωγοί, ψυχολόγοι ή απλοί γονείς κρατούσαν ημερολόγια της ανάπτυξης των παιδιών τους, στα οποία περιέγραφαν με λεπτομερή τρόπο τις αλλαγές στη σωματική, συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη. ( Βοσνιάδου, 1995 ). Είναι γνωστό ότι τα πρότυπα ανάπτυξης που καθορίζουν την ‘τυπική’ συμπεριφορά ενός παιδιού στις διάφορες ηλικίες είναι αποτέλεσμα συστηματικής παρατήρησης μεγάλου αριθμού παιδιών που έγινε στο πλαίσιο περιγραφικών ερευνών. ( Gessel, Thompson, Amatruda, 1929 ).
Στα πρώτα στάδια μιας έρευνας συνήθως αρχίζουμε την παρατήρηση του φαινομένου που μας ενδιαφέρει με μια άμεση, φυσική παρατήρηση ( Βοσνιάδου, 2001 ) για να συνεχίσουμε αν χρειαστεί με περισσότερο συστηματικές καταγραφές.
Η παρατήρηση άμεση ή συστηματική παρόλο που εμπεριέχει το ρίσκο της υποκειμενικότητας και δεν επιτρέπει τη δημιουργία αιτιακών σχέσεων , εξηγήσεων και θεωριών , αποτελεί πηγή πολύτιμων για τους επιστήμονες και τους ερευνητές.
Υπάρχουνε διάφοροι τρόποι καταγραφής της παρατήρησης όπως π.χ. η τήρηση ημερολογίου, η καταγραφή ανά τακτά χρονικά διαστήματα, η καταγραφή της διάρκειας ή της έντασης μιας συμπεριφοράς κ.τ.λ. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και φωτογραφίες, μαγνητοσκοπήσεις και βιντεοσκοπήσεις.
Οι περιοχές της συμπεριφοράς που λέγαμε να γίνεται η παρατήρηση είναι:
Δεξιότητες αδρής και λεπτής κινητικότητας
Σχέσεις με τους ανθρώπους
Τρόποι έκφρασης συναισθημάτων
Γνωστικές λειτουργίες
Γλώσσα και ομιλία
Λειτουργία του εγώ
Γενική εικόνα παιδιού
6:2 Κλείδα παρατήρησης για εντοπισμό αναπτυξιακών διαταραχών
1 ) Δεξιότητες αδρής κινητικότητας και προσανατολισμός ως προς το χώρο
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Οι δεξιότητες αδρής κινητικότητας φαίνεται να καθυστερούν σε σχέση με αυτές των άλλων παιδιών της ηλικίας του ;
Η αδρή κινητικότητα είναι γενικά αδέξια και ασυντόνιστη ;
Πέφτει εύκολα ;
Σκοντάφτει;
Ανεβαίνει – κατεβαίνει σκάλες;
Μπορεί να κλωτσήσει τη μπάλα;
Μπορεί να σκαρφαλώσει;
Μπορεί να κάνει κουτσό;
Μπορεί να τρέξει;
Συμμετέχει σε παιχνίδια που απαιτούν κίνηση;
Μπορεί να χοροπηδήσει;
Μπορεί να κάνει μικρά πηδηματάκια με τα δυο του πόδια;
Είναι υποκινητικό;
Αποφεύγει να κινηθεί και όταν χρειάζεται;
Έχει ασταθής βάδιση;
Κουράζεται εύκολα;
Στριφογυρίζει συνέχεια όταν κάθεται;
Κινείται υπερβολικά ;
Οι κινήσεις του είναι απότομες ,κοφτές και περιορισμένες;
Έχει την τάση να παραβαίνει τα φυσικά όρια;
Είναι απρόσεκτο ως προς την ασφάλεια του;
Γνωρίζει τους φυσικούς κινδύνους;
Υπάρχει ακραία εναλλαγή στο επίπεδο ενέργειας του παιδιού;
Μήπως περπατάει κυκλικά ή κινείται με τον ίδιο τρόπο επανειλημμένα;
Ασχολείται με σωματικές κινήσεις χωρίς προφανές νόημα;
2) Συντονισμός λεπτής κινητικότητας
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Η ικανότητα του παιδιού να εκτελέσει δεξιότητες που απαιτούν συντονισμό της λεπτής κινητικότητας φαίνεται να καθυστερεί σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας του;
Του πέφτουν αντικείμενα από τα χέρια;
Δυσκολεύεται να τακτοποιήσει τα προσωπικά του αντικείμενα;
Μπορεί να κρατήσει αντικείμενα με το δείκτη και τον αντίχειρα;
Ισορροπεί δύο κύβους τον ένα πάνω στον άλλον;
Χρησιμοποιεί το ψαλίδι;
Ζωγραφίζει, παίζει πλαστελίνη;
Τρώει μόνο του;
Δοκιμάζει καινούργια πράγματα;
Μπορεί να ταιριάξει δυο όμοια χρώματα ή σχήματα;
3) Σχέσεις με τους ανθρώπους
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Αντιμετωπίζει δυσκολίες στη σχέση με τα άλλα παιδιά – ενήλικες;
Αισθάνεται άβολα με άλλα άτομα; Παίζει μόνο του;
Συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες;
Είναι ανυπάκουο;
Καυγαδίζει; Είναι επιθετικό;
4) Τρόποι έκφρασης συναισθημάτων
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Μπορεί και ελέγχει το θυμό του;
Είναι υπερβολικά φοβισμένο; Γενικά το παιδί έχει φοβίες;
Κλαίει; Με το παραμικρό;
Έχει συχνές εναλλαγές διάθεσης;
Εγκαταλείπει εύκολα τις προσπάθειες του όταν δεν τα καταφέρνει σε μια δραστηριότητα;
5) Γνωστική λειτουργία
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Έχει το παιδί πολύ μικρό διάστημα προσοχής;
Εγκαταλείπει γρήγορα μια δραστηριότητα χωρίς να την έχει ολοκληρώσει;
Αποσπάται από ήχους ;
Ξεχωρίζει ομοιότητες και διαφορές;
Ακολουθεί ένα αντικείμενο με τα μάτια του;
Έχει φτωχές ακουστικές ικανότητες ακόμα κι όταν η ακοή του είναι φυσιολογική;
Μπορεί να καταλάβει από πού έρχεται ένας ήχος;
Θυμάται προφορικές οδηγίες ή ιστορίες της δασκάλας;
Ξεχωρίζει ήχους; Π.χ το ΄μπ ΄ από το ΄χ΄, ή το ΄λ΄ από το ΄ρ΄ ;
Αντιλαμβάνεται όσα συμβαίνουν γύρω του;
Είναι ικανό να μάθει βλέποντας και ακούγοντας όπως τα παιδιά της ηλικίας τους; Έχει λιγότερες γενικές γνώσεις;
6) Γλώσσα και ομιλία
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Μιλάει σπάνια το παιδί;
Είναι ηχολαλικό; Επαναλαμβάνει ότι του λένε αντί να απαντάει κατάλληλα;
Συγχέει τις λέξεις μεταξύ τους;
Ακολουθεί απλές οδηγίες;
Έχει φτωχή εκφραστική γλώσσα;
7) Λειτουργία του εγώ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Έχει το παιδί αυτοεκτίμηση;
Υποτιμά τον εαυτό του;
Είναι ευαίσθητο;
Αυτοτιμωρείται;
Είναι παρορμητικό;
Ελέγχει υπερβολικά τα συναισθήματα του;
Έχει την τάση να επιδιώκει την τελειότητα;
Μιλάει στον εαυτό του ; δημιουργεί φανταστικούς φίλους;
6:3 Συνέντευξη με γονείς και παιδιά ως και παιδιά ως μέθοδος
ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών και δυσλειτουργιών
Σύμφωνα με τον Βάμβουκα ( 1993 ) « συνέντευξη είναι η ‘’συνάντηση’’ και συνομιλία δύο ή περισσότερων προσώπων με σκοπό την επίτευξη ενός προκαθορισμένου σκοπού. Αυτό που τη διακρίνει από τη συνηθισμένη μορφή συνομιλίας είναι η ύπαρξη του σκοπού και η συστηματική προσπάθεια που καταβάλλεται για την επίτευξη του ».
Στη διαδικασία της πρώιμης ανίχνευσης των αναπτυξιακών διαταραχών η συνέντευξη με το ίδιο παιδί, με τους γονείς του ή με οποιοδήποτε άλλον εμπλέκεται στην αγωγή και την εκπαίδευση του αποτελεί ένα καλό εργαλείο για τη συλλογή πολύτιμων πληροφοριών. Συνήθως χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με άλλες τεχνικές και μεθόδους π.χ. η παρατήρηση , τα τεστ και τα ερωτηματολόγια. Ο συνδυασμός των πληροφοριών από το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιούμε κατά περίπτωση ,μας δίνει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα του προβλήματος που μελετάμε.
Υπάρχουν διάφορες μορφές συνέντευξης ( Φίλιας , & άλλοι, 1998 ) όπως :
Δομημένη
Μη δομημένη
Εντοπισμένη ή όχι
Άμεση ή έμμεση
Επαναλαμβανόμενη
Κλινική
Σε βάθος
Η συνέντευξη ως τεχνική έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες και είναι ένα αρκετά περίεργο είδος επικοινωνίας. Ιδιαίτερα όταν σχετίζεται με παιδιά προϋποθέτει έναν πολύ λεπτό χειρισμό εκ μέρους του συνεντευκτή. Καλό είναι οι ερωτήσεις να γίνονται από στήθους και οι σημειώσεις να κρατιούνται μετά τη συνέντευξη και όχι κατά τη διάρκεια της. Αν χρησιμοποιηθεί μαγνητόφωνο πρέπει να υπάρχει απαραίτητα η συγκατάθεση του ερωτώμενου. Είναι σημαντικό η διεξαγωγή της συνέντευξης να γίνεται σε ήρεμο περιβάλλον χωρίς θορύβους. Ο συνεντευκτής πρέπει να είναι ευγενικός, ενθαρρυντικός , συμπαθητικός , να προκαλεί το ενδιαφέρον του ερωτώμενου καθώς και να τον
καθησυχάζει.
Η επιλογή των ερωτήσεων να είναι προσεκτική και να εστιάζεται στο αντικείμενο μελέτης. Η καταγραφή των απαντήσεων να γίνεται με αντικειμενικό τρόπο και να αποφεύγονται οι άμεσες ερμηνείες.
Παρακάτω προτείνονται ενδεικτικά ερωτήσεις που μπορούν να γίνουν σε μια συνέντευξη με το παιδί και τους γονείς προκειμένου να συλλέξουμε πληροφορίες για αυτό που θέλουμε.
Α) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ
Ερωτήσεις ως προς : την προσαρμογή του στο σχολείο όπως π.χ. σε ποια τάξη πηγαίνει , πως τα πάει με τα μαθήματα, ποια μαθήματα του αρέσουν κ.α.
Ως προς την σχέση του με τα άλλα παιδιά όπως π.χ. αν έχει φίλους, τι κάνουν μαζί, αν μαλώνουν κ.α.
Ως προς την οικογένεια όπως π.χ. ποια άτομα μένουν στο σπίτι, με ποιο τα πάει καλύτερα ,αν θυμώνει μαζί τους και τι κάνει, τι του απαγορεύουν οι γονείς του, τι γίνεται αν δεν υπακούσει κ.α.
Ως προς τα ενδιαφέροντα του όπως π.χ .με τι ασχολείται τον ελεύθερο του χρόνο, τι κάνει με την οικογένεια του κ.α.
Ως προς τα συναισθήματα και τη διάθεση του όπως π.χ. τι τον κάνει χαρούμενο, τι λυπημένο, τι τον θυμώνει κ.α.
Ως προς την αυτοεικόνα του όπως π.χ. τι του αρέσει στον εαυτό του , τι θα άλλαζε κ.α.
Ως προς τις φαντασιώσεις και τα όνειρα του όπως π.χ. ποιο είναι το πιο ωραίο όνειρο που έχει δει, ποιο του προκάλεσε φόβο, αν υπάρχει κάποιο που βλέπει συνέχεια κ.α.
Ως προς τα μελλοντικά του σχέδια όπως π.χ. τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει, πως θα ήθελε να είναι στη ζωή του.
Ως προς τα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως π.χ. αν έχει πονοκεφάλους και πόσο συχνά , πως περνούν και τι κάνει, αν έχει πόνο στο στομάχι κ.α.
Β) ΣΥΝΕΝΤΕΞΗ ΜΕ ΓΟΝΕΙΣ
Ερωτήσεις:
Ως προς τη σχέση τους με τα παιδιά όπως π.χ. πως τα πάνε μαζί τους, εκτός από το διάβασμα τι άλλο κάνουν μαζί τους , αν υπακούνε, πως τα τιμωρούνε, πως αντιδρούν στην τιμωρία κ.α.
Ως προς τη σχέση των παιδιών με τα άλλα μέλη της οικογένειας όπως π.χ. αν έχει δικό του δωμάτιο, που παίζει, πως τα πάει με τα αδέλφια του, τι κάνουν μαζί κ.α.
Ως προς τη σχέση του με τα άλλα παιδιά όπως π.χ. αν έχει φίλους, από το σχολείο, από τη γειτονιά, τι κάνουν μαζί, πως αντιδρά όταν μαλώνουν κ.α.
Ως προς την προσαρμογή του στο σχολείο όπως π.χ. πως τα πάει στα μαθήματα, με τη δασκάλα του, τι του αρέσει περισσότερο κ.α.
Ως προς τις δραστηριότητες του εκτός σχολείου όπως π.χ. τι κάνει τον ελεύθερο του χρόνο , ποια είναι τα χόμπι του κ.α.
Ως προς τα συναισθήματα του και τη διάθεση του όπως π.χ. τι κάνει αν είναι χαρούμενο, τι όταν είναι λυπημένο, τι το στεναχωρεί, τι το θυμώνει κ.α.
Ως προς μια τυπική μέρα του παιδιού όπως π.χ. τι ώρα ξυπνά , πόσες ώρες είναι σχολείο, τι κάνει όταν γυρίζει κ.α.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Στις αναπτυξιακές διαταραχές δεν υπάρχει μόνο πρόβλημα κινητικότητας. Συνυπάρχουν συχνά και προβλήματα μαθησιακών δυσκολιών, πνευματικής ανάπτυξης και συναισθηματικής ωρίμανσης. Η ανάπτυξη έχει επίδραση τόσο στη φυσική όσο και στη νοητική κατάσταση επειδή ο περιορισμός της
κινητικότητας παρεμποδίζει την εξερεύνηση του περιβάλλοντος και συνεπώς μειώνει τα ερεθίσματα που δέχεται από αυτό.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Κλίμακες για ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών
Προκειμένου να αξιολογήσουμε τις τη συμπεριφορά, τις επιδόσεις ή τις δυσκολίες ενός παιδιού, τόσο σε επίπεδο πρώιμης ανίχνευσης όσο και σε επίπεδο διάγνωσης ή διαφορικής διάγνωσης χρησιμοποιούμε τυποποιημένα κριτήρια αξιολόγησης τα λεγόμενα τεστ. Σύμφωνα με το Zazzo ( Βάμβουκας 1993 ) , τεστ είναι « μια αυστηρά καθορισμένη δοκιμασία ως προς τις συνθήκες
εφαρμογής και τρόπο βαθμολογίας της η οποία επιτρέπει να προσδιορίζεται η θέση ενός υποκειμένου σε σχέση με έναν πληθυσμό που είναι βιολογικά και κοινωνικά επακριβώς καθορισμένος»
Η σωστή χρήση των τεστ μας δίνει τη δυνατότητα συλλογής αντικειμενικών σχετικά με τις ανάγκες ή δυσκολίες ενός παιδιού. ΟΙ πληροφορίες μπορούν να αξιοποιηθούν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή κατάλληλων θεραπευτικών – εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Πολλά από τα τεστ χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους εναλλακτικής αξιολόγησης ή σε συνδυασμό με ιατρικές εξετάσεις.
Εδώ θα αναφέρουμε μια σειρά κλιμάκων που χρησιμοποιούνται συχνότερα στη διαδικασία αξιολόγησης παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες και αναπτυξιακές διαταραχές που μπορούν να οδηγήσουν σε πολλαπλές αναπηρίες.
Επιλεγμένες κλίμακες:
1. Denver Developmental Screening test ( D.D.S.T)
( Αναπτυξιακή Ανιχνευτική )οκιμασία , των Frankenburg & Doods , 1967 )
Aνιχνεύει προβλήματα νοητικής καθυστέρησης και ψυχοκινητικής ανάπτυξης .Στην Ελλάδα έχει σταθμιστεί από τον κ. Ι. Τσίκουλα (1983) καθηγητή αναπτυξιακής παιδιατρικής στο Α.Π.Θ. Επίσης έχει χρησιμοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς από τον Μακαρώνη (1989) και τον Παναγιωτόπουλο
(1991).
Αποτελείται από 105 ασκήσεις ,ικανότητες γραμμένες κατά σειρά ηλικίας επιτυχίας για παιδιά από 1 μηνός – 6 ετών . Οι ικανότητες είναι χωρισμένες σε 4 τομείς ως εξής :
αδρή κινητικότητα: ικανότητα βάδισης & κάθισμα
λεπτοί χειρισμοί και αντίληψη: εδώ υπάγονται οι ικανότητες όρασης και χρησιμοποίησης χεριών
γλώσσα και ομιλία :εδώ εξετάζονται οι ικανότητες ακοής, ομιλίας και εκτέλεσης εντολών
κοινωνικότητα :εδώ υπάγονται οι ικανότητες του παιδιού να αυτοεξυπηρετείται και να συνεργάζεται με ανθρώπους.
2. Έκθεση καταγραφής αναπτυξιακών δεξιοτήτων ( Σχέδιο MEMPHIS)
Έχει προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα αλλά δεν έχει αναφερθεί η στάθμιση του. Είναι κατάλληλο για παιδιά 3 μηνών – 5 ετών . Ενδείκνυται για ανίχνευση ψυχοκινητικής καθυστέρησης. Περιλαμβάνει 6 τομείς :
• Προσωπικές δεξιότητες – αυτομέρμνα
• Γενικές κινητικές δεξιότητες
• Λεπτές κινητικές δεξιότητες
• Γλωσσικές δεξιότητες
• Γνωσιοαντιληπτικές δεξιότητες
• Κοινωνικές δεξιότητες
3. Griffiths test
Οι εξελικτικές κλίμακες του Griffiths είναι κατάλληλες για παιδιά ηλικίας 0 – 2 ετών και για παιδιά 2 – 8 ετών. Χρησιμοποιήθηκαν για ερευνητικούς σκοπούς στην χώρα μας από την Αγγελοπούλου- Σακαντάμη (1980) και από τον Μαντωνανάκη κ.άλ ( 1986).Προσφέρει μία ολοκληρωμένη εικόνα ψυχοκινητικής ανάπτυξης του παιδιού αλλά και για τη χορήγηση του απαιτείται ειδική
εκπαίδευση. Περιλαμβάνει τους τομείς :
• Κινητικότητα
• Προσωπική – κοινωνική εξέλιξη
• Εξέταση ακοής – ομιλίας
• Συντονισμός χεριού – ματιού
• Παρουσίαση
• Πρακτικός συλλογισμός
4. Εξελικτικές κλίμακες του Gessel
Αφορούν παιδιά ηλικίας 4 εβδομάδων – 6 ετών. Περιλαμβάνουν στοιχεία εξέλιξης των παιδιών σε 4 τομείς :
• Γλωσσική εξέλιξη
• Κινητική εξέλιξη
• Προσαρμοστική συμπεριφορά
• Συναισθηματικά ανάπτυξη
5. Οι κλίμακες νοητικής και κινητικής εξέλιξης της Bayley.
Για παιδιά ηλικίας 2 μηνών - 3 ½ ετών. Περιλαμβάνουν:
• Νοητική κλίμακα που αξιολογεί τις αντιληπτικές ικανότητες και την αντίδραση στους ερεθισμούς.
• Κινητική κλίμακα που ελέγχει το συντονισμό των κινήσεων
• Ερωτηματολόγιο κοινωνικής ανάπτυξης και προσαρμογής
6. Κλίμακες του Sheridan
Για παιδιά 1 μηνός – 5 ετών. Αφορούν :
• Στάσεις του σώματος και γενική κινητικότητα
• Όραση και λεπτή κινητικότητα
• Ακοή και ομιλία
• Κοινωνική συμπεριφορά και παιχνίδι
7. Τεστ ζωγραφικής ενός ανθρώπου της Goodenough.
Το τεστ το σχεδίασε το 1926 για την εκτίμηση των νοητικών ικανοτήτων των παιδιών και χρησιμοποιήθηκε ως συμπληρωματικό του τεστ Standford – Binet και άλλων λεκτικών κλιμάκων ( Anastasi, 1968 ).
Kαλύπτει παιδιά ηλικίας 3 -16 ετών αλλά έχει καλύτερα αποτελέσματα σε παιδιά ηλικίας 3 – 10 ετών.
8. Bender Gestall test ( οπτικό – κινητικό )
Αποτελείται από 9 γεωμετρικές φιγούρες που παρουσιάζονται στον εξεταζόμενο ξεχωριστά και πρέπει να τις αντιγράψει με μεγάλη ακρίβεια , ενώ αργότερα μπορεί να του ζητηθεί να τις αναπαραγάγει από μνήμης.
Η αξιολόγηση του τεστ δεν εξαρτάται από τη μορφή αυτή καθαυτή αλλά από τη σχέση της μορφής με το υπόστρωμα χώρου.
Το τεστ αυτό είναι από τα πιο δεδομένα στην Αμερική και χρησιμοποιείται κυρίως για τη διάγνωση εγκεφαλικής βλάβης σε άτομα από 4 ετών – και ενήλικες. Η αξιολόγηση είναι ποιοτική με βάση τα λάθη
9. Αναθεωρημένο τεστ οπτικής αντίληψης της M. Frosting
Αποτελείται από επιμέρους τεστ :
• Οπτικοκινητικός συντονισμός : μετράει την ικανότητα του παιδιού να συντονίζει το χέρι με το μάτι του
• Διάκριση φιγούρας – φόντου : μετράει την ικανότητα του παιδιού να αντιλαμβάνεται σχήματα , μορφές τα οποία βρίσκονται σε πλαίσια που προοδευτικά γίνονται πιο σύνθετα
• Διατήρηση φόρμας :περιλαμβάνει την αναγνώριση γεωμετρικών σχημάτων που παρουσιάζονται μέσα στο χώρο , καθώς και τη διάκριση σχημάτων από άλλα παρόμοια σχήματα.
• Θέση στο χώρο :μετράει την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει σχήματα – μορφές που παρουσιάζονται ανεστραμμένα ή με αντίθετη κατεύθυνση μέσα σε σειρές σχημάτων.
• Σχέσεις στο χώρο : αξιολογεί την ικανότητα του παιδιού να αναλύει απλά σχήματα και πρότυπα. Το παιδί πρέπει να αντιγράψει διάφορες μορφές που δημιουργούν σχήματα με βάση καθοδηγητικές τελείες. Το τεστ αυτό τα τελευταία χρόνια έχει δεχτεί κρητική , ωστόσο παραμένει ένα χρήσιμο
εργαλείο.. Μας δίνει πληροφορίες για τη γενική αντιληπτική ικανότητα του παιδιού ,αλλά και για τις επιμέρους αντιληπτικές του ικανότητες. Επίσης, διαθέτει και αντίστοιχα θεραπευτικά προγράμματα για τη βελτίωση των περιοχών που παρουσιάζουν ανεπάρκειες.
10. Vineland Social Maturite Scale του Doll
Είναι ένα από τα πιο κλασικά εργαλεία αξιολόγησης της προσαρμοστικής συμπεριφοράς. Έχει υποβληθεί σε αρκετές αναθεωρήσεις και σήμερα είναι γνωστό ως Vineland Adaptive Behavior Scale. Καλύπτει ένα εύρος ηλικίας από γέννηση μέχρι 25 ετών . Η χρήση του είναι ευρεία στις μικρότερες ηλικίες και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την αξιολόγηση νοητικά καθυστερημένων παιδιών.
Αποτελείται από 117 θέματα, τα οποία είναι ομαδοποιημένα σε ηλικιακά επίπεδα. Οι πληροφορίες για κάθε θέμα λαμβάνονται με ατομικές συνεντεύξεις , είτε με το ίδιο το παιδί, είτε με αυτόν που το φροντίζει. Τα θέματα χωρίζονται σε οκτώ κατηγορίες : γενική αυτοβοήθεια, αυτοβοήθεια στο φαγητό, αυτοβοήθεια στο ντύσιμο, αυτοεξυπηρέτηση, απασχόληση, επικοινωνία, κίνηση και κοινωνικοποίηση.
Ο τομέας των κινητικών ικανοτήτων χορηγείται μόνο σε παιδιά κάτω τον 6 ετών ή σε άτομα με κινητικά προβλήματα.
Η κλίμακα αυτή είναι δημοφιλής και στη χώρα μας.
11. Το Αθηνά Τεστ Διάγνωσης Δυσκολιών Μάθησης
Το τεστ αυτό κατασκευάστηκε και σταθμίστηκε στη χώρα μας, στο Ψυχιατρικό εργαστήριο του Τομέα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από τους Παρασκευόπουλο, Καλατζής-Αζίζι και Γιαννιτσά (1999).
Σύμφωνα με τους κατασκευαστές του είναι ένα προκριματικό ψυχοδιαγνωστικό μέσο, το οποίο κατασκευάστηκε, ειδικώς για να το χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι και οι νηπιαγωγοί με τους μαθητές της τάξης τους, καθώς και όσοι άλλοι ειδικοί ασχολούνται με τα προβλήματα της παιδικής
ηλικίας, για να εντοπίσουν τα παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες να ανταποκριθούν στις μαθησιακές απαιτήσεις του σχολείου.
Το Αθηνά Τεστ δίνει μια αναλυτική εικόνα της παρούσας κατάστασης του παιδιού σε καίριους τομείς ανάπτυξης και εντοπίζει συγκεκριμένες περιοχές που είναι ελλειμματικές και χρήζουν ιδιαίτερης διδικτικοθεραπευτικής παρέμβασης.
Καλύπτει πρωτίστως παιδιά ηλικίας 5-9 ετών (δηλαδή νηπιαγωγείου Α’,Β’,Γ’ & Δ’ )ημοτικού), αλλά μπορεί να χορηγηθεί και σε μεγαλύτερα παιδιά, τα οποία παρουσιάζουν ‘ σοβαρές μαθησιακές ανεπάρκειες’, ενώ ορισμένεςκλίμακες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με παιδιά όλων των ηλικιών.
Αποτελείται από δεκατέσσερις δοκιμασίες σε μορφή αναπτυξιακών ψυχομετρικών κλιμάκων. Οι κλίμακες αυτές αξιολογούν πλευρές της ανάπτυξης του παιδιού που θεωρούνται κρίσιμες για τη σχολική μάθηση και προσαρμογή.
Οι δεκατέσσερις κλίμακες του ¨Αθηνά Τεστ¨ με τη σειρά που χορηγούνται στο παιδί κατά τομείς ανάπτυξης είναι οι εξής :
I. Νοητική ικανότητα
• Γλωσσικές αναλογίες
• Αντιγραφή σχημάτων
• Λεξιλόγιο
II. Μνήμη ακολούθων
• Μνήμη αριθμών κοινές ακολουθίες (συμπληρωματική)
• Μνήμη εικόνων
• Μνήμη σχημάτων
III. Ολοκλήρωση παραστάσεων
• Ολοκλήρωση προτάσεων
• Ολοκλήρωση λέξεων
IV. Γραφο-φωνολογική ενημερότητα
• )ιάκριση γραφημάτων
• )ιάκριση φθόγγων
• Σύνθεση φθόγγων
84
V. Νευρο-ψυχολογική ωριμότητα
• Οπτικο-κινητικός συντονισμός
• Αντίληψη ΄΄δεξιού-αριστερού΄΄
• Πλευρίωση
Μπορεί να χορηγηθεί με τρείς τακτικές:
• την πλήρη χορήγηση
• τη βραχεία χορήγηση
• την επιλεκτική χορήγηση
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου