3:1 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΠΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Όπως έχουμε αναφέρει η σπαστικότητα οφείλεται σε βλάβη του πυραμιδικού συστήματος. Οι μύες που συμμετέχουν σε μια κίνηση συσπώνται βίαια και ακούσια με αποτέλεσμα η κίνηση να είναι ασυγχρόνιστη. Παρατηρείται το φαινόμενο της συνσύσπασης όπου οι ανταγωνιστές μύες δε χαλαρώνουν κατά τη διάρκεια μιας κίνησης που προκαλείται από τους πρωταγωνιστές. Η σπαστικότητα συνοδεύεται από κλόνο του ποδιού κι από αυξημένα τενόντια αντανακλαστικά .Η σπαστικότητα προσβάλλει πιο έντονα ορισμένους μύες , τους ονομαζόμενους αντιβαρικούς μύες, δηλαδή τους μύες που δρούν κατά της βαρύτητας ( καμπτήρες στα άνω άκρα κι εκτείνοντες στα κάτω άκρα ) προκαλώντας χαρακτηριστικές στάσεις. Τα παθολογικά πρότυπα κινήσεων και στάσεων προκαλούν παραμορφώσεις στην σπονδυλική στήλη, στα ισχία , στα γόνατα και στις ποδοκνημικές. Οι σπαστικοί μυς παρουσιάζουν μυική αδυναμία και μικρό εύρος τροχιάς στις αρθρώσεις.
Η σπαστικότητα , όντας ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, απαιτεί μια ομάδα ειδικών, την ομάδα αποκατάστασης, για την αντιμετώπιση της . Προσεγγίζοντας το πρόβλημα μέσω μιας διεπιστημονικής ομάδας αποκατάστασης, επιτυγχάνουμε μία ολιστική αξιολόγηση, έναν ακριβή σχεδιασμό του θεραπευτικού προγράμματος, ενώ ταυτόχρονα η ομάδα αποκατάστασης είναι υπεύθυνη να θέσει τους στόχους του προγράμματος. Η ομάδα αξιολογεί το άτομο, σχεδιάζει το θεραπευτικό πρόγραμμα και θέτει τους στόχους λαμβάνοντας υπόψιν και άλλες παραμέτρους όπως τη νοητική υστέρηση ,τη γενική κατάσταση της υγείας, την ηλικία και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της οικογένειας. Διατηρώντας μια στενή επαφή,, επαναλαμβάνει τη διαδικασία σε τακτά χρονικά διαστήματα με σκοπό την αναγνώριση της προόδου ( ή την απουσία προόδου )και την τροποποίηση των στόχων και του προγράμματος.
Στην αξιολόγηση ο ασθενής πρέπει να έχει ενεργό ρόλο και να συμμετέχει, να δείχνει τι μπορεί να κάνει να κάνει και τι δεν μπορεί ώστε να κατευθύνει το θεραπευτή να θέτει στόχους και να προσαρμόζει αντίστοιχα τη θεραπεία.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στη συμμετοχή του ατόμου και της οικογένειας στην ομάδα αποκατάστασης , οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην λήψη των αποφάσεων ως προς τη μέθοδο αποκατάστασης που θα χρησιμοποιηθεί.
Η σπαστικότητα μπορεί να ελαττωθεί με χορηγούμενα φάρμακα από το στόμα ,με ενδοραχιαία έγχυση μπακλοφένης, με ενδομυικές εγχύσεις αλλαντικής τοξίνης, με οπίσθιες εκλεκτικές ριζοτομές, με ορθοπεδικό χειρουργείο και με φυσικοθεραπεία.
Φάρμακα που έχουν αποδειχθεί δραστικά στην ελάττωση της σπαστικότητας είναι αρκετά.. Από αυτά τα 14 που συνήθως αναγράφονται ως αποτελεσματικά τα 9 είναι δυνατόν να χορηγηθούν από του στόματος κι αυτά στην Ε.Π. θεωρούνται ότι είναι δραστικά τα 4. Πρόκειται για το Δανδρολίο, Κεταζολάμη και την Πιρακετάμη .
Άλλα φάρμακα της κατηγορίας αυτής όπως η μπακλοφένη από του στόματος που θεωρείται ιδιαίτερη χρήσιμη για την αντιμετώπιση της σπαστικότητας από σκλήρυνση κατά πλάκας ή από τραυματική βλάβη του νωτιαίου μυελού ,δεν έχουν δείξει ανάλογη αποτελεσματικότητα στην Ε.Π.
Η χρησιμοποίηση από του στόματος φαρμάκων και όχι τοπικής θεραπείας είναι σκόπιμο να υιοθετείται σε περιπτώσεις που η σπαστικότητα είναι διάχυτη και όχι εστιακή. Επίσης ενδείκνυται σε μέτρια ως σοβαρή σπαστικότητα.
Η δραστικότητα των φαρμάκων που αναφέρθηκαν παραπάνω θεωρείται γενικά μέτρια στην Ε.Π. ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες τους μειώνουν σημαντικά το όφελος που προκύπτει από την της σπαστικότητας δράση τους.
Γενικά το δανδρόλιο θεωρείται ως το πιο αποτελεσματικό για την Ε.Π. όμως η πιθανή ηπατοτοξικότητα του έχει περιορίσει τη χρήση του.
Ένα άλλο πρόβλημα που μπορεί να προκαλέσουν τα μυοχαλαρωτικά φάρμακα είναι η ελάττωση της μυικής ισχύος μαζί με τη μείωση της σπαστικότητας. Γι΄ αυτό προτιμάται η χορήγηση τους σε άτομα με καλή μυική ισχύ. Από τα υπάρχοντα βιβλιογραφικά δεδομένα θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι από του στόματος φάρμακα εναντίον της
σπαστικότητας εμφανίζουν μέτρια αποτελεσματικότητα στην Ε.Π. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που συχνά τα ακολουθούν καθιστούν το όφελος της θεραπείας μικρό έναντι των κινδύνων.
ΕΝΔΟΡΑΧΙΑΙΑ ΕΓΧΥΣΗ ΜΠΑΚΛΟΦΕΝΗΣ
Η μπακλοφένη, ισχυρό μυοχαλαρωτικό, που κύρια έχει εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση της σπαστικότητας και των επώδυνων μυικών σπασμών των κάτω άκρων , σε σκλήρυνση κατά πλάκας και βλάβη του νωτιαίου μυελού.
Φαίνεται ότι είναι δραστική και σε σπαστικότητα λόγω εγκεφαλικής βλάβης. Η ενδοραχιαία χορήγηση της μέσω αντλίας είναι μια σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση της σπαστικότητας διότι σε μικρή δοσολογία είναι αποτελεσματική στη μείωση της. gς ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν αναφερθεί : υπνηλία, ζάλη, ναυτία, υπόταση, πονοκέφαλος και αδυναμία σε μικρά ποσοστά .
Στοιχεία για την βελτίωση της λειτουργικότητας στην Ε.Π μετά την εφαρμογή της μεθόδου δεν υπάρχουν. .
Η αλλαντική τοξίνη είναι ένα αποτελεσματικό και ασφαλές φάρμακο που χαλαρώνει υπερδραστήριους μυς για 3 – 5 μήνες .Χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 70’ πειραματικά και από τη δεκαετία του 80’ στην κλινική πράξη.
Αρχικά χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της δυστονίας και μετά της σπαστικότητας. )ρα στη νευρομυική σύναψη, εκεί όπου τα κινητικά νεύρα συναντούν τους μυς. Η τοξίνη εμποδίζει την έκλυση ακετυλοχολίνης, η οποία είναι απαραίτητη για τη μετάδοση της εντολής για κίνηση, αλλά και για την επιβίωση των μετασυναπτικών υποδοχέων στις μυικές ίνες. Η δράση της αρχίζει λίγες μέρες μετά την έγχυση και φτάνει στο μέγιστο σημείο της μετά από
τρεις εβδομάδες. Προκαλείται εκφύλιση μετασυναπτικών υποδοχέων. Οι υποδοχείς αναγεννώνται όμως μετά από λίγους μήνες και έτσι περιορίζεται η δράση του φαρμάκου. Οι παρενέργειες του σε προσεκτική εφαρμογή είναι ελάχιστες. Είναι μέθοδος με λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως παροδικό πόνο, ερεθισμό και χαμηλό πυρετό. Το σπουδαιότερο πρόβλημα είναι η μυική αδυναμία που εμφανίζεται σε παιδιά που είναι ήδη αδύναμα και καμιά φορά μπορεί να οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμη απώλεια λειτουργικών δεξιοτήτων. Η
αδυναμία είναι πλήρως αναστρέψιμη καθώς περνά η επίδραση της τοξίνης.
Όταν η δόση είναι ιδιαίτερα μεγάλη για έναν μυ που είναι απαραίτητος, εμφανίζεται μια τοπική αδυναμία .
Η ΕΓΧΥΣΗ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΥΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ
Το ηλεκτρομυογράφημα, όπως είναι γνωστό βοηθάει στη διάγνωση ασθενειών του περιφερικού νευρικού συστήματος και των μυών. Με την ηλεκτρομυογραφική βελόνα εντοπίζουμε μύες και εξετάζουμε την ηλεκτρική δραστηριότητα τους. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ηλεκτρομυογράφημα και θεραπευτικά , καθοδηγώντας με ακρίβεια την έγχυση αλλαντικής τοξίνης σε συγκεκριμένους υπερδραστήριους μυς. Η έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα σημαίνει ότι ο μυς συσπάται ενεργά και έτσι μπορεί να χαλαρώσει με την
αλλαντική τοξίνη .
ΟΠΙΣΘΙΕΣ ΡΙΖΟΤΟΜΕΣ
Πρόκειται για χειρουργική απόπειρα αντιμετώπισης της σπαστικότητας στο επίπεδο του νωτιαίου μυελού . Εκείνες οι οπίσθιες ρίζες Ο2 – Ι2 οι οποίες δείχνουν παθολογική ηλεκτροφυσιολογική δραστηριότητα ή λειτουργικότητα στο χειρουργικό επίπεδο ,κόβονται. Η μέθοδος ενδείκνυνται στη σπαστική διπληγία που οφείλεται σε προωρότητα και ειδικότερα όταν η σπαστικότητα είναι αμιγής, όταν υπάρχει καλός κορμός ,απουσία συγκάμψεων, καλή αντίληψη και συνεργασία του παιδιού. Έρευνες έχουν δείξει ότι σε παιδιά με σπαστική
διπληγία μειώνεται η σπαστικότητα και αυξάνεται το εύρος των αρθρώσεων. Η μέθοδος αποφεύγεται επί μυικής αδυναμίας, όταν δεν υπάρχει καλός έλεγχος του κορμού και όταν τα δυσκινητικά και αταξικά στοιχεία είναι εμφανή. Σε καλά επιλεγμένους ασθενείς τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά μολονότι αρχικά μπορεί να υπάρξουν πολλές δυσκολίες όπως δυσαισθησίες, έντονη αδυναμία και αστάθεια.
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ
Επιτυγχάνεται η μείωση της σπαστικότητας με παρέμβαση στον τελικό στόχο, δηλαδή στο μυ ή στο τένοντα. Οι ορθοπεδικές επεμβάσεις επιμηκύνουν , απελευθερώνουν ή μεταθέτουν το σπαστικό μυ. Τα αποτελέσματα ποικίλουν και μερικές φορές απρόβλεπτα. Παρόλα ταύτα οι επεμβάσεις συχνά εφαρμόζονται και σε πολλές περιπτώσεις λύνουν ή βελτιώνουν προβλήματα. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται αφού η κατάσταση του ασθενούς αξιολογηθεί συνολικά και ληφθεί υπ΄ όψιν ότι η μυοσκελετική παραμόρφωση έχει να κάνει με κεντρική βλάβη. Ένας γενικός κανόνας για τι χειρουργείο που αποσκοπεί στη βελτίωση της μετακίνησης αναβάλλεται μέχρις ότου το κεντρικό πλάνο της βάδισης ωριμάσει. Εφόσον έχει επιτευχθεί η « ανάλυση της βάδισης » με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα μπορεί να προσφέρει σημαντικά στις σωστές αποφάσεις στο παιδί ηλικίας 6 – 10 ετών.
Μια άλλη σύγχρονη τάση είναι οι επεμβάσεις να μη γίνονται κατά στάδια αλλά να επιμηκύνονται ή να μετατίθενται όλοι εκείνοι οι μυς που χρειάζονται για να υπάρξει ισορροπία σε ένα ή το πολύ δύο χρόνους. Μετεγχειρητικά, συνίσταται ελαχιστοποίηση των γυψώσεων και ταχεία κινητοποίηση του παιδιού.
Σε βαριές περιπτώσεις Ε.Π π.χ τετραπληγίας εφαρμόζονται επεμβάσεις προληπτικού ή ανακουφιστικού χαρακτήρα στα ισχία. Στις ημιπληγίες οι ορθοπεδικές επεμβάσεις στα χέρια αποτελούν ένα δύσκολο τα τομέα της ορθοπεδικής χειρουργικής που αποσκοπεί σε καλύτερη λειτουργία αλλά και σε βελτιωμένο αισθητικό αποτέλεσμα.
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Για την επιτυχία της θεραπείας είναι απαραίτητος ο σωστός σχεδιασμός με στόχο την καλύτερη λειτουργία και όχι την απάλειψη σπαστικότητας. Η συνολική μέγιστη δόση ανά συνεδρία είναι 400 iu Botox .Πρέπει να μεσολαβούν το λιγότερο τρείς μήνες ανάμεσα σε δύο συνεδρίες για την αποτροπή λειτουργίας αντισωμάτων. Η μέγιστη δόση επιβάλλει να επιλέξουμε την έγχυση μόνο εκείνους τους μύες μικρού και μετρίου μεγέθους, των οποίων η χαλάρωση θα φέρει τα λειτουργικά κάλλιστο αποτέλεσμα. Παρατηρούμε τη βάδιση και όλες
τις αυθόρμητες κινήσεις του ασθενούς. Ρωτάμε τι μπορεί να κάνει στην καθημερινότητά του και σε τι δυσκολεύεται. Ρωτάμε αν πονά, που πονά και πως εκλύεται ο πόνος. Εξετάζουμε τις περιοχές με σπαστικότητα : καταγράφουμε την γωνία ηρεμίας στις επίμαχες αρθρώσεις, το εύρος κίνησης, ενεργητικό και παθητικό, την ένταση της σπαστικότητας, την ισχύ, την
αισθητικότητα. Υπολογίζουμε το ρόλο της δυναμικής βράχυνσης των μυών ( με την αλλαντική τοξίνη επηρεάζουμε τη δυναμική βράχυνση) σε σχέση με ενδεχόμενη αγκύλωση αρθρώσεων και μη δυναμική βράχυνση των μυών και των τενόντων. Συζητάμε με τον ασθενεί για τις προσδοκίες του και για τις θεραπευτικές δυνατότητες.
3:2 ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για μείωση της σπαστικότητας παίζει το περιβάλλον και η ατμόσφαιρα που πρέπει να είναι σε θερμοκρασία δωματίου και ήρεμα.
Ασκήσεις διατήρησης του εύρους κίνησης : όπως είναι γνωστό , ο αυξημένος μυικός τόνος οδηγεί, αφ΄ ενός μεν σε βράχυνση του μυός, αφετέρου δε σε παραμόρφωση της άρθρωσης.
Εξασφάλιση σωστής θέσης : η σωστή θέση είναι απαραίτητη για την διατήρηση και αύξηση της λειτουργικότητας για τη διατήρηση του μήκους των μυών και την ελάττωση των ερεθισμάτων που διεγείρουν τη σπαστικότητα.
Κατασκευή και αξιολόγηση για ορθωτικά βοηθήματα : οι θεραπευτές χρησιμοποιώντας νάρθηκες για τα άνω και κάτω άκρα επιτυγχάνουν σωστή θέση των αρθρώσεων και αποφυγή συρρικνώσεων, κάτι που είναι ιδιαίτερα συχνό στα άτομα με σπαστικότητα.
Οι μεταβολές του μυϊκού τόνου συνήθως συνδυάζονται με βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος (Κ.Ν.Σ.). Κλινικά αυτό παρουσιάζεται με την μορφή αυξημένης αντίστασης στην παθητική κίνηση ή σαν ένα χαλαρό ‘’υποτονικό’’ άκρο. Σαν συνέπεια, μυο-σκελετικές επιπλοκές όπως αλλαγές στο μήκος των μυών, απώλεια του εύρους κίνησης και μείωση της δύναμης μπορεί να ακολουθήσουν.
Το αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών είναι η μείωση ή απώλεια των λειτουργικών ικανοτήτων, οι οποίες διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Για κάποιους ασθενείς η απώλεια της λειτουργικότητας εκφράζεται ως η δυσκολία βάδισης χωρίς κάποιο βοήθημα και για κάποιους άλλους η ανικανότητα να τοποθετηθούν σε αναπηρικό αμαξίδιο.
Η αντιμετώπιση ή η πρόληψη αυτών των προβλημάτων πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα ιδιαίτερα σε πολύπλοκες νευρολογικές παθήσεις. Η πρόληψη αποτελεί την κύρια μέριμνα αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν είναι εφικτό. Επομένως η αντιμετώπιση της απώλειας των λειτουργικών ικανοτήτων ή η αύξηση της ανεξαρτησίας του ατόμου θα πρέπει να διερευνάται εκτενέστερα. Αυτή η αντιμετώπιση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και μπορεί να περιλαμβάνει την χρήση ναρθήκων. Οι νάρθηκες αποτελούν μια καινούργια θεωρία στον χώρο της αποκατάστασης νευρολογικών παθήσεων. Τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής τους έχει αλλάξει με τα χρόνια αλλά οι βασικές αρχές χρήσης τους παραμένουν οι ίδιες.
Ο νάρθηκας είναι μια εξωτερική κατασκευή σχεδιασμένη ώστε να εφαρμόζει, να κατανέμει ή να αφαιρεί δυνάμεις από και προς το σώμα με έναν ελεγχόμενο τρόπο, με σκοπό να εκτελεί μία ή δύο από τις βασικές λειτουργίες:
i) του ελέγχου της ανθρώπινης κίνησης
ii) της αλλαγής ή της αποφυγής της αλλαγής του σχήματος των ιστών του σώματος
Οι νάρθηκες για τα άνω και τα κάτω άκρα χωρίζονται σε τρεις βασικές
κατηγορίες:
1. ΣΕΙΡΙΑΚΟΙ Ή ΤΜΗΜΑΤΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ
2. ΝΑΡΘΗΚΕΣ ΗΡΕΜΙΑΣ
3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ
Όλες οι παραπάνω μορφές έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Εντούτοις η επιλογή της χρήσης τους καθορίζεται από συγκεκριμένους λόγους όπως και η επιλογή της μία μορφής έναντι της άλλης.
ΣΕΙΡΙΑΚΟΙ Ή ΤΜΗΜΑΤΙΚΟΙ
Η χρήση σειριακών ναρθήκων αναφέρεται στην διαδικασία της εφαρμογής ή της αφαίρεσης διορθωτικών ναρθήκων με σκοπό την αύξηση της ελαστικότητας των μαλακών μορίων γύρω από την άρθρωση που έχει επιλεγεί για θεραπεία.
Οι σειριακοί νάρθηκες χρησιμοποιούνται από το 1960's για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση με σκοπό την αποφυγή ή την διόρθωση δυσλειτουργιών βάδισης που οφείλονταν σε ιπποποδία. Μια σειρά εκτεταμένων ερευνών έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητα της χρήσης σειριακών ναρθήκων στην αύξηση του εύρους κίνησης μιας άρθρωσης. gστόσο παράγοντες όπως η ευρύτητα των παθολογικών καταστάσεων, ο βαθμός αναπηρίας, η συνολική
αντιμετώπιση του ασθενούς και ο βαθμός περιορισμού του εύρους κίνησης μιας άρθρωσης καθιστούν δύσκολη την επιλογή της χρήσης αυτής της μορφής ναρθήκων.
Αυτό που προτείνεται είναι ότι ο θεραπευτής που έχει πλήρη κατανόηση των φυσιολογικών αλλαγών που λαμβάνουν χώρα θα πρέπει να παίρνει αποφάσεις σχετικά με το χρονικό διάστημα εφαρμογής, την μετατροπή τους σε άλλη μορφή και την διακοπή χρήση τους.
Ποιος μπορεί να ωφεληθεί από την χρήση σειριακών ναρθήκων?
Οι σειριακοί νάρθηκες μπορούν να ωφελήσουν εκείνους τους ασθενείς που υποφέρουν από παθήσεις που παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν συγκάμψεις και συνοδά εμπόδια στην λειτουργικότητα τους σαν συνέπεια μεγάλης υπερτονίας ή ακινητοποίησης, όπως:
• Κράνιοεγκεφαλικές Κακώσεις
• Κακώσεις Νωτιαίου Μυελού
• Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο
• Ρευματικές Παθήσεις
• Σκλήρυνση κατά Πλάκας
• Εγκαύματα
• Όγκοι
• Εγκεφαλική Παράλυση
• Guillain Barre
• Μακρόχρονη Νοσηλεία στην Εντατική Μονάδα Θεραπείας
Αποτελέσματα Χρήσης Σειριακών Ναρθήκων
Νευρολογικοί Παράγοντες
• ΔΙΑΤΑΣΗ
Η υπερτονία είναι εξαρτώμενη της ταχύτητας, επομένως η εφαρμογή μιας συνεχούς αργής διάτασης μπορεί να λειτουργήσει σαν ανασταλτικός παράγοντας στον κινητικό νευρώνα.
• ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ
Η ουδέτερη θερμοκρασία και η ολική πίεση μπορούν να μειώσουν το αυξημένο δερματικό αισθητικό ερεθισμό και επομένως την ευερεθιστότητα του κινητικού νευρώνα.
•ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
Η εξωτερική σταθεροποίηση που προσφέρεται από το νάρθηκα επιτρέπει την εφαρμογή φυσιολογικού αισθητικού ερεθισμού όπως εφαρμογή βαρύτητας.
Μηχανικοί Παράγοντες
• Όταν ένας μυς είναι ακινητοποιημένος σε θέση διάτασης αυξάνεται ο αριθμός των σαρκομερίων.
• Η χρησιμοποίηση σειριακού νάρθηκα σε μια άρθρωση εφαρμόζει μια εκτατική δύναμη στον περιαρθρικό συνδετικό ιστό, επιτρέποντας έτσι τον ανασχηματισμό του και την επιμήκυνση του.
ΝΑΡΘΗΚΕΣ ΗΡΕΜΙΑΣ
Η βασική αρχή χρήσης ναρθήκων ηρεμίας είναι η αποφυγή ανεπιθύμητων βραχύνσεων των μαλακών μορίων. Αυτή η βράχυνση κυρίως λαμβάνει χώρα σαν συνέπεια μυϊκής ανισορροπίας.
Όταν ένας μυς διατηρείται σε θέση επιμήκυνσης θα αυξηθεί ο αριθμός των σαρκομερίων του, ενώ το αντίθετο θα συμβεί σε περίπτωση που βρίσκεται σε θέση βράχυνσης. Η αυξημένη μυϊκή δραστηριότητα, όπως στην περίπτωση της υπερτονίας, κατά την οποία ο μυς συνεχώς συσπάται και επομένως βραχύνεται μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του εύρους κίνησης. Ομοίως, η μειωμένη μυϊκή δραστηριότητα, η οποία συναντάται στην υποτονία, μπορεί να
οδηγήσει σε βράχυνση των μυών και επομένως σε απώλεια του εύρους κίνησης.
Οι νάρθηκες ηρεμίας δεν θα πρέπει να παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου και γι’ αυτό τον λόγο προτιμάται η χρήση τους κατά την διάρκεια της νύχτας.
Συνήθως η επιλογή αυτής της μορφής ναρθήκων ακολουθεί την χρήση των σειριακών ναρθήκων. Όταν τα αποτελέσματα της χρήσης σειριακών έχουν επιτευχθεί τότε η διακοπή τους θα πρέπει να συνοδεύεται από την χρήση αυτών της ηρεμίας. Με αυτό τον τρόπο διατηρείται η αύξηση του εύρους κίνησης και της ελαστικότητας των μαλακών μορίων.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ
Ο λειτουργικός νάρθηκας θα πρέπει να θεωρηθεί ως οποιαδήποτε μορφή μεταφερόμενου εξωτερικού νάρθηκα που επιδρά σε μια άρθρωση, προσφέροντας σταθεροποίηση ή αποφυγή ανεπιθύμητων κινήσεων και διευκολύνει έτσι την ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας. Μια μορφή λειτουργικού νάρθηκα για το κάτω άκρο μπορεί να αποτελεί ένας μικρός νάρθηκας που εφαρμόζεται στο μεγάλο δάχτυλο ώστε το άτομο να μπορέσει να φορέσει ένα παπούτσι ή ένας μεγάλος νάρθηκας που τοποθετείται κατά μήκος της οπίσθια πλευράς του κάτω άκρου και διευκολύνει έτσι την ορθοστάτιση.
Οι λειτουργικοί νάρθηκες επιδρούν ουσιαστικά σαν ‘’ένα δεύτερο ζευγάρι χέρια ‘’ απελευθερώνοντας έτσι τα χέρια του θεραπευτή κατά την διάρκεια της θεραπείας.
Αξιολόγηση και εκπαίδευση χρήσης βοηθημάτων :στο εμπόριο είναι διαθέσιμος ένας μεγάλος αριθμός βοηθημάτων ( για μετακίνηση :περιπατητήρες, αμαξίδια, για δραστηριότητες καθημερινής ζωής : βοηθήματα τουαλέτας, προσαρμοσμένος εξοπλισμός κουζίνας, βοηθήματα υψηλής τεχνολογίας : ηλεκτροκίνητα αμαξίδια, προσαρμοσμένα περιφερειακά ηλεκτρονικών υπολογιστών κ.α. ) , η επιτυχημένη χρήση των οποίων βασίζεται στην σωστή αξιολόγηση των δυνατοτήτων και αναγκών του ατόμου και στην αποτελεσματική χρήση τους.
Εκπαίδευση του ασθενούς : στον ασθενή δίνονται οδηγίες για το σπίτι , οι οποίες αποτελούν μέρος του θεραπευτικού προγράμματος αντιμετώπισης της σπαστικότητας και των προβλημάτων που αυτή δημιουργεί.
Εκπαίδευση της οικογένειας : ιδιαίτερη σημαντική είναι η εκπαίδευση της οικογένειας όσο αναφορά το χειρισμό του ατόμου. ( με έμφαση στα παιδιά ) . Οι θεραπευτές είναι υπεύθυνοι για την εκπαίδευση της οικογένειας τόσο ως προς το σωστό χειρισμό του ατόμου ( προσωπική υγιεινή , σίτηση, μετακίνηση, ) όσο και ως προς τη συνέχιση του θεραπευτικού προγράμματος στο σπίτι.
Ασκήσεις διάτασης :είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην αντιμετώπιση της σπαστικότητας σε ένα πρόγραμμα ασκήσεων διάτασης για το κάτω άκρο θα πρέπει να δοθεί έμφαση στους ισχιοκνημιαίους, πρσαγωγούς ,γαστροκνήμιο, υποκνημίδιο , τετρακέφαλο και μυς του άκρου πόδα.
Οι ήπιες και προσεκτικές διατάσεις μειώνουν αποτελεσματικά τη σπαστικότητα .Επίσης βοηθούν στην αντιμετώπιση της φλεβικής και λεμφικής στάσης, των παραμορφώσεων και συρρικνώσεων, στη βελτίωση του αισθητικού ερεθισμού (ενεργοποιώντας τους ιδιοδεκτικούς υποδοχείς και μηχανουποδοχείς. Οι διατάσεις θα πρέπει να σταματούν στο όριο που ο ασθενής αρχίζει να αισθάνεται δυσφορία χωρίς να προχωρούν πέρα από το επίπεδο αυτό. Ο χρόνος που παραμένει σε ένα επίπεδο είναι 1 -2 λεπτά. Το κλειδί στις διατάσεις είναι να επιτρέψουμε στους μυς να επιμηκυνθούν δια μέσω της χαλάρωσης των ανταγωνιστών. Η διάταση δεν πρέπει να προκαλεί ποτέ σπασμό .
Οι ασκήσεις διάτασης θα πρέπει να εφαρμόζονται τουλάχιστον μία φορά ημερησίως για καλύτερα αποτελέσματα και θα πρέπει να προηγούνται των άλλων ασκήσεις ρουτίνας για να βελτιώσουν τα θετικά αποτελέσματα.
ΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑΧΑΙΤΗΣΗΣ – ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΠΑΤΕΝΤΑ
Κινητικά πατέντα: τα ανασταλτικά κινητικά πατέντα όχι μόνο αναχαιτίζουν ανώμαλες στασικές αντιδράσεις αλλά επίσης διευκολύνουν τις ενεργητικές εκούσιες κινήσεις. Η διευκόλυνση πραγματοποιείται με τη χρήση σημείων – κλειδιών του ελέγχου . Τα κύρια σημεία– κλειδιά είναι κεντρικά είναι το κεφάλι , η σ.σ. η ωμική ζώνη, και η λεκάνη. Περιφερικά είναι τα δάχτυλα του ποδιού και η ποδοκνημική, τα δάχτυλα του χεριού και ο καρπός. Η ταυτόχρονη εξάσκηση τέτοιων σημείων ελέγχου μπορεί να είναι άκρως ευεργετική. Ως τέτοια μπορούμε να εκλάβουμε το κεφάλι ,τα χέρια ,την ωμική ζώνη , τα πόδια και τη
λεκάνη. Επιγραμματικά:
ΚΕΦΑΛΙ : η έκταση της κεφαλής σε συνδυασμό με την έκταση του ώμου στην πρηνή , καθιστή και όρθια θέση, αναχαιτίζει τη σπαστικότητα των καμπτήρων και διευκολύνει την έκταση του υπόλοιπου σώματος. Η κάμψη της κεφαλής και του ώμου αναστέλλει την εκτατική σπαστικότητα.
ΧΕΡΙ ΚΑΙ ΩΜΟΣ :η οριζόντια απαγωγή και η έξω στροφή του χεριού σε συνδυασμό με υπτιασμό και έκταση του αγκώνα αναχαιτίζει την εκτατική σπαστικότητα, ιδίως στους θωρακικούς μύες και διευκολύνει το αυθόρμητο άνοιγμα του χεριού και των δαχτύλων .Η ανύψωση των χεριών με έξω στροφή αναχαιτίζει τη σπαστικότητα των καμπτήρων και η κατάσταση της ωμικής ζώνης και των χεριών βοηθάει στην έκταση της σ.σ Η απαγωγή του αντίχειρα με υπτιασμένο χέρι και εκτεταμένο τον καρπό διευκολύνει το άνοιγμα όλων των
δαχτύλων.
ΚΑΤΩ ΑΚΡΑ ΚΑΙ ΛΕΚΑΝΗ : Η κάμψη του ισχίου διευκολύνει την απαγωγή , την έξω στροφή και τη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής και αναχαιτίζει τη σπαστικότητα των εκτεινόντων των κάτω άκρων. Η απαγωγή των κάτω άκρων επίσης διευκολύνεται με έξω στροφή και έκταση. Η έξω στροφή στην έκταση διευκολύνει την απαγωγή και τη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής. Η ραχιαία κάμψη των δαχτύλων εκτός του μεγάλου δαχτύλου αναστέλλει τη σπαστικότητα των εκτεινόντων ολόκληρου του ποδιού και διευκολύνει τη ραχιαία κάμψη της
ποδοκνημικής και την έξω στροφή και απαγωγή του ποδιού.
ΘΕΣΕΙΣ : ( positioning) οι θέσεις επηρεάζουν τα κινητικά πατέντα. Υπάρχουν τέσσερις βασικές θέσεις στις οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν οι ασκήσεις :πρηνής, ύπτια , καθιστή και πλάγια κατάκλιση. Η θεραπεία δια μέσω θέσεων βοηθάει στη μείωση της σπαστικότητας δια της αναχαίτισης των πρωτόγονων πατέντων που δεν επιτρέπουν την παρουσίαση των φυσιολογικών κινήσεων. Γενικά η ύπτια θέση διευκολύνει τον εκτατικό τόνο και αναστέλλει τον καμπτικό. Η πρηνής το αντίθετο.
ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ
Οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας αποτελούν βασικό κομμάτι στην αποκατάσταση και την κινησιοθεραπεία .Όλα τα άτομα με κάποιο κινητικό έλλειμμα έλλειψη ισορροπίας, συντονισμού των κινήσεων και αστάθεια Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να γίνουν από όλες τις θέσεις, ύπτια ,καθιστή, όρθια με τη βοήθεια ή χωρίς κάποιων εξαρτημάτων ή μηχανημάτων όπως τραμπολίνο, πλατφόρμες ισορροπίας, μπάλες γυμναστικής με κλειστά ή ανοιχτά μάτια.
Τόσο η ισορροπία όσο και ο συγχρονισμός εμπλέκουν πολλά του κινητικού ελέγχου και θα πρέπει όταν αξιολογείται η ισορροπία ή ο συγχρονισμός κάθε στοιχείο τους να αξιολογείται ξεχωριστά.
Όταν δουλεύουμε πάνω σε δραστηριότητες ισορροπίας είναι βασικό να ξεκινήσουμε μα ασκήσεις που το κέντρο βάρους βρίσκεται χαμηλά και προοδευτικά προχωρούμε σε ασκήσεις με το κέντρο βάρους υψηλότερα. Από στατικές προοδευτικά πηγαίνουμε σε δυναμικές δραστηριότητες και από πλατιά βάση στήριξης σε στενή.
Οι δραστηριότητες θα πρέπει να περιέχουν το στοιχείο της πρόκλησης, όμως δεν θα πρέπει να είναι πολύ δύσκολες για το επίπεδο του ασθενή. Αντίθετα, υπερβολικά δύσκολες δραστηριότητες πιθανόν να αυξήσουν τη σπαστικότητα η οποία με τη σειρά της θα μειώσει τις ισορροπιστικές ικανότητες.
Πολύ συχνά είναι ευεργετικός ο συνδυασμός δραστηριοτήτων ισορροπίας μα αργές κινήσεις ή μετατόπιση βάρους γιατί ελαττώνουν τη σπαστικότητα και κατόπιν να προχωρήσουμε σε υψηλοτέρου επιπέδου δεξιότητες. Ο οπτικός στόχος έχει επίσης αποδεχτεί ωφέλιμος στη βελτίωση της ισορροπίας.
Ο φυσικοθεραπευτής θα πρέπει, ως ένα βαθμό να ξεχωρίζει την αδυναμία από τα προβλήματα ισορροπίας μια και η αδυναμία και η σπαστικότητα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται πριν την ισορροπία. Οι ασθενείς συχνά αναπτύσσουν βραχύνσεις μαλακών μορίων σε τέτοιο βαθμό που είναι αδύνατο να φέρουν τη λεκάνη τους σε επαρκή εύρος πρόσθιας κλίσης και έτσι διατηρούν μια ουδέτερη (σωστή) στάση. Ο φυσιολογικός έλεγχος της ισορροπίας απαιτεί ελεύθερη κινητικότητα της λεκάνης που θα επιτρέπει στην οσφύ νε εκτεθεί και ταυτόχρονα
το άνω τμήμα του κορμού να παραμείνει σε όρθια θέση.
ΕΝΔΥΝΑΜ ΩΣΗ
Η αδυναμία είναι συχνό πρόβλημα σε ασθενής με βλάβες του εξωπυραμιδικού.
Σχεδιάζοντας ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης ο φυσικοθεραπευτής καλείται να λάβει υπ’ όψιν του αρκετές παραμέτρους όπως :
α) Πόσο εκτεταμένη είναι η αδυναμία
β) Πόσο καιρό είναι παρούσα
γ) Ποια είναι η ειδική αιτιολογία που την προκαλεί
Η τάση αρκετών φυσικοθεραπευτών είναι να χρησιμοποιούν ασκήσεις ενδυνάμωσης με βάρη. Πολύ συχνά όμως τέτοια προγράμματα δίνουν φτωχά αποτελέσματα. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αναλύσουμε την κατάσταση του ασθενούς πολύ προσεκτικά με σκοπό να καθορίσουμε την αντιμετώπισή του. Ο συμβατικός έλεγχος της μυικής ισχύος με τροποποιήσεις των θέσεων και τεχνικών λαβής όταν είναι υπαρκτός μη φυσιολογικός μυικός τόνος είναι απαραίτητος.
Γενικές αρχές προγράμματος ενδυνάμωσης:
1) Οι ανεπηρέαστες μυικές ομάδες θα πρέπει να ενδυναμωθούν πλήρως για να επιτραπεί η μέγιστη χρήση τους στις τεχνικές αντιστάθμισης που εμπλέκουν τα ανεπηρέαστα άκρα .
2) Απαραίτητη κρίνεται η χρήση βοηθητικών μέσων (τεχνασμάτων) ενδυνάμωσης που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στο σπίτι από τους ίδιους τους ασθενείς
3) Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης θα πρέπει να είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές. Ο φυσικοθεραπευτής θα πρέπει να διδάξει στον ασθενή μια συνετή ισορροπία μεταξύ άσκησης και ανάπαυσης.
4) Ο ασθενής θα πρέπει να αυξάνει την επιβάρυνση στο πρόγραμμα ενδυνάμωσης με πολύ αργούς ρυθμούς. Η αργή προοδευτική αύξηση συνοδευόμενη με καλή προσαρμογή θα οδηγήσει σε μια επιτυχημένη ενδυνάμωση.
5) Προγράμματα για κατ’ οίκον εξάσκηση είναι απαραίτητα. Η αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε προγράμματος άσκησης εξαρτάται από τη δυνατότητα εφαρμογής το και στο σπίτι.
6) Πριν τις ασκήσεις ενδυνάμωσης πρέπει να προηγούνται ασκήσεις διάτασης που θα μειώσουν τη σπαστικότητα και θα αυξήσουν την ευλυγισία και την αιμάτωση της περιοχής
7) Για τη βελτίωση της λειτουργικής δύναμης οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των κεντρικών μυικών ομάδων με σκοπό την μείωση κατανάλωσης ενέργειας κατά τη διάρκεια των λειτουργικών δραστηριοτήτων .
8) Μεγάλης μεταβλητότητας κινήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την επαύξηση του συγχρονισμού.
9) Αν ο ασθενής έχει πρόβλημα στην έναρξη των κινήσεων προσπαθούμε ξεκινώντας μα μεγάλες κινήσεις του κορμού και συνεχίζουμε από το κέντρο προς την περιφέρεια.
10) Ελαφρά βάρη στα άκρα μπορεί να βοηθήσουν τη σταθεροποίηση όταν ο ασθενής παρουσιάζει εμφανή τρόμο.
11) Ο συνδυασμός ασκήσεων ενδυνάμωσης, αεροβικών, ισορροπίας και ασκήσεων που περιορίζουν τη σπαστικότητα (όπου αυτές είναι εφικτές), μεγιστοποιούν τα οφέλη και την ανεκτικότητα του ασθενούς στην άσκηση.
12) Αποφεύγουμε τη μεγάλη μυική κόπωση. )ιαστήματα 1-5 λεπτών ανάπαυσης ενδιάμεσα των ασκήσεων θα διευκολύνουν την ανάκαμψη της νευροδιαβίβασης.
13) Θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους και επιδιώξεις μαζί με τον ασθενή μας.
Πρέπει να είμαστε δημιουργικοί, ρεαλιστικοί και απλοί.
ΙΠΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η ιπποθεραπεία είναι η ιατρική και φυσικοθεραπευτική κατεύθυνση στη θεραπευτική ιππασία . Αυτή η θεραπευτική μορφή δεν είναι ενεργητική ιππασία αλλά μια καθαρά θεραπευτική ιατρική μέθοδος με την έννοια των φυσικοθεραπευτικών κινήσεων. Η θεραπεία στην ιπποθεραπεία είναι παθητική προσαρμογή του ενδιαφερόμενου στο ρυθμό και την κίνηση του αλόγου. Στη Γερμανία συνταγογραφείται από εξουσιοδοτημένο γιατρό. Περιλαμβάνει χειρισμούς επάνω στο άλογο που γίνονται από ειδικό φυσικοθεραπευτή.
Συνιστάται ως ατομική θεραπεία , η οποία πραγματοποιείται σε κατάλληλα θεραπευτικά ιδρύματα. Έχει ως στόχο την αντιμετώπιση νευρομυικών και μυοσκελετικλων δυσλειτουγιών.
Η ιπποθεραπεία επιδρά ευεργετικά:
Σε ψυχολογικό επίπεδο
Σε κοινωνικό επίπεδο
Σε σωματικό επίπεδο και συγκεκριμένα :
- Στη μείωση της σπαστικότητας & της ομαλοποίησης του μυικού τόνου
- Στη βελτίωση του ελέγχου της κεφαλής, του κορμού και της
λεκάνης
- Στην προώθηση της σωστής στάσης του σώματος
- Στη βελτίωση της ισορροπίας
- Στη προώθηση και βελτίωση της βάδισης
- Στην αύξηση του εύρους των αρθρώσεων
- Στην αναχαίτιση των παθολογικών προτύπων κίνησης και προώθησης των φυσιολογικών
- Στη βελτίωση συντονισμού
- Στην ανάπτυξη του αισθητικοκινητικού και οπτικοκινητικού συστήματος
- Στην βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας και αντοχής
- Στην ανάπτυξη της συμμετρίας του σώματος
Η ιππασία βελτιώνει την κιναισθησία , τον κινητικό σχεδιασμό, την οπτική αντίληψη, την ικανότητα αντίδρασης, και επιδεξιότητα και την σωματική επίγνωση.
Η θεραπευτική ιππασία μπορεί να εφαρμοστεί σε:
Ορθοπεδικά τραύματα
Καρδιοαναπνευστικά προβλήματα
Νευρολογικές βλάβες
Ψυχολογικές δυσκολίες
Ακουστικά προβλήματα
Οπτικά προβλήματα
Μαθησιακές δυσκολίες
Νοητική υστέρηση
Εγκεφαλική βλάβη
Σκλήρυνση κατά πλάκας
Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Συγγενής ή αναπτυξιακές νευρολογικές διαταραχές
Μετατραυματικές ή εκφυλιστικές νευρολογικές διαταραχές
Ωστόσο όμως υπάρχουν και αντενδείξεις, οι οποίες πάντα πρέπει να λαμβάνονται υπ΄ όψη όπως στη παιδική εγκεφαλοπάθεια . Άλλη αντένδειξη είναι η επιληψία όταν υπάρχουν συχνές κρίσεις που δεν μπορούν να ελεγχθούν με φαρμακευτική αγωγή. Σε περιπτώσεις που είναι προσβεβλημένη η σ.σ από κάποια σοβαρή πάθηση, αυτό το είδος θεραπείας αντενδείκνυται. Η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται από τον ειδικό ορθοπεδικό. ( Πηνελόπη Σαράφη 2007 )
ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Ένα επίσης βασικό κομμάτι στην κινητοποίηση των ατόμων με κινητικά ελλείμματα είναι η υδροθεραπεία ή αλλιώς κινησιοθεραπεία μέσα σε θεραπευτική πισίνα .Η υδροθεραπεία αναφέρεται στην εφαρμογή του νερού ως θεραπευτικό μέσο. Η ευεργετική επίδραση του νερού είναι γνωστή από τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη. Η θεραπευτική του δράση στις ιδιότητες του που είναι : η άνωση, η υδροστατική πίεση και η αντίσταση.
Οφέλη υδροθεραπείας : χαλάρωση των μυών που δουλεύουν πολύ, μείωση της ευαισθησίας στον πόνο, μείωση του μυικού σπασμού, ελάττωση σπαστικότητας, αύξηση της κίνησης των αρθρώσεων βελτιώνοντας και διατηρώντας την τροχιά των δύσκαμπτων αρθρώσεων , έλεγχος και βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας, αύξηση της μυικής δύναμης, βελτίωση της κιναισθησίας του σώματος και της σταθερότητας του κορμού, βοήθεια στην αποκατάσταση της ισορροπίας, βελτίωση της νευρομυικής συναρμογής διευκολύνοντας την λειτουργική αποκατάσταση και ανεξαρτητοποίηση του ασθενούς .Εν κατακλείδι ,το νερό αυξάνει τι ηθικό του ασθενή διότι μέσα σε αυτό κάνει πράγματα και κινήσεις που αδυνατεί να τις κάνει έξω από αυτό.
Παράγοντες που διευκολύνουν τη θεραπευτική κολύμβηση και συμβάλλουν στην ασφαλή και λειτουργική ολοκλήρωση του προγράμματος είναι:
• Η θερμοκρασία του νερού και του περιβάλλοντος
• Το βάθος του νερού
• Οι μηχανισμοί παροχής και σροβιλισμού του νερού
• Οι εξωτερικοί θόρυβοι
• Οι χώροι για φιλοξενία αμαξιδίων, δωμάτια ένδυσης, ντους και υπηρεσίες πισίνας
• Ο φωτισμός
• Ο βοηθητικό εξοπλισμός ( ράμπες, μπάλες ,σωσίβια )
• Οι αντιολισθητικές επιφάνειες γύρω απ την πισίνα
Κλείνοντας , πρέπει να τονίσουμε δύο παραμέτρους, πρώτον ότι οι παραπάνω μορφές αντιμετώπισης της σπαστικότητας, πολύ συχνά χρησιμοποιούνται συνδυαστικά , κλασσικό παράδειγμα είναι η χρήση ενέσιμης αλλαντικής τοξίνης που πρέπει απαραίτητα να εφαρμοστεί ταυτόχρονα με την παρέμβαση της φυσικοθεραπείας και της εργοθεραπείας. Δεύτερον, πρέπει να τονίσουμε ότι οι μορφές αντιμετώπισης της σπαστικότητας που παρουσιάστηκαν , χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό επί σειρά ετών και η αποτελεσματικότητα τους έχει αποδειχθεί ερευνητικά ,σε ένα μεγάλο αριθμό μελετών .
3:3 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡ ΩΣΗ
Ποια είναι μερικά από τα συμπτώματα της αισθητηριακής δυσλειτουργίας;
• Υπερευαισθησία στο άγγιγμα, στην κίνηση, σε οπτικά ερεθίσματα και σε ήχους
• Μειωμένη αντίδραση στο άγγιγμα, στην κίνηση, σε οπτικά ερεθίσματα και σε ήχους
• Διάσπαση προσοχής
• Κοινωνικά και συναισθηματικά προβλήματα
• Ασυνήθιστα υψηλό ή χαμηλό επίπεδο δραστηριοποίησης
• Σωματική αδεξιότητα
• Δυσκολία προσαρμογής σε αλλαγές καταστάσεων
• Δυσκολία χαλάρωσης – ηρεμίας
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Καθυστέρηση στο λόγο η σε κινητικές δεξιότητες
• Καθυστέρηση στη σχολική πρόοδο
Τι είναι η αισθητηριακή ολοκλήρωση;
Οι αισθήσεις συνεργάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του ποιοι είμαστε σωματικά, πού βρισκόμαστε και τι συμβαίνει γύρω μας .Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι η βασική λειτουργία του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την παραγωγή αυτής της σύνθετης εικόνας. Είναι η οργάνωση των αισθητηριακών πληροφοριών.
Για τους περισσότερους από εμάς η πετυχημένη αισθητηριακή ολοκλήρωση συμβαίνει αυτόματα, ακούσια, χωρίς προσπάθεια. Για μερικούς όμως από εμάς η διαδικασία αυτή είναι ανεπαρκής , απαιτεί προσπάθεια χωρίς να έχει πάντοτε αποτέλεσμα.
Οι αισθητηριακές εμπειρίες συμπεριλαμβάνουν την αφή, την κίνηση, την αίσθηση του σώματος στο χώρο, την οπτική αντίληψη, την ακουστική αντίληψη και την αίσθηση της βαρύτητας.
Η διαδικασία του εγκεφάλου που οργανώνει και επεξεργάζεται αυτές τις πληροφορίες ονομάζεται αισθητηριακή ολοκλήρωση
Η θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης αναπτύχθηκε από την A. Jean Ayres PhD OTR. gς εργοθεραπεύτρια η Dr Ayres ενδιαφέρθηκε για τον τρόπο με τον οποίο οι διαταραχές στην αισθητηριακή επεξεργασία και η κινητική οργάνωση εμπλέκονται στην καθημερινή λειτουργικότητα και μάθηση του ατόμου. Η θεωρία αυτή καλλιεργήθηκε από διάφορες έρευνες της ίδιας και άλλων εργοθεραπευτών και φυσιοθεραπευτών . Επίσης θεωρίες από τα πεδία άλλων επιστημών όπως της νευρολογίας, της νευροψυχολογίας, της φυσιολογίας, της αναπτυξιακής παιδιατρικής και της ψυχολογίας , συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της θεωρίας και στην καθιέρωση ποικίλων στρατηγικών παρέμβασης.
Μέσα στα πλαίσια του προγράμματος αισθητηριακής ολοκλήρωσης , χρησιμοποιούνται και αναπτύσσονται συνηθισμένες δραστηριότητες για παιδιά. Σημαντικό ρόλο στην επιλογή των δραστηριοτήτων παίζει η κίνηση του παιδιού.Τα περισσότερα παιδιά έχουν την τάση να αναζητούν αισθητηριακές εμπειρίες .
Η αναζήτηση αυτή και η εμπλοκή καθιστά ικανό το παιδί να γίνει πιο ώριμο και οργανωμένο.
Ποιος έχει δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης;
Πιθανόν να έχετε συναντήσει ένα παιδί που παρόλο που δείχνει να είναι ιδιαίτερα έξυπνο έχει δυσκολία στο να χρησιμοποιήσει κατάλληλα το μολύβι ή να ντυθεί μόνο του. Ίσως πάλι να γνωρίζετε κάποιο άλλο παιδί που να δείχνει τόσο φοβισμένο και ανασφαλές στις κινήσεις του στο χώρο, ακόμα και όταν παίζει. Αντίθετα ένα άλλο παιδί , μπορεί να εμπλέκεται σε ακραίες , ασυνήθιστες δραστηριότητες που πολλές φορές είναι επικίνδυνες( π.χ. να τρέχει γρήγορα από την μια μεριά στην άλλη, να πηδά από ψηλά σημεία κ.τ.λ.)
Σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω περιπτώσεις, η διαταραχή της αισθητηριακής ολοκλήρωσης ίσως είναι η κύρια αιτία των δυσκολιών.
Προβλήματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης συναντώνται:
• Σε βρέφη που έχουν γεννηθεί πρόωρα: τα παιδιά αυτά έρχονται στον κόσμο έχοντας υπερευαίσθητο νευρικό σύστημα και πολλαπλά παθολογικά προβλήματα. Οι γονείς πρέπει να εκπαιδευτούν στον τρόπο με τον οποίο μπορούν να δώσουν στο παιδί τους τις απαραίτητες
αισθητηριακές εμπειρίες με σκοπό την σωστή τους ανάπτυξη
• Στον αυτισμό και σε άλλες αναπτυξιακές διαταραχές: δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία είναι μια από τις κύριες αιτίες της διαταραχής.
Τα παιδιά με αυτισμό αναζητούν ασυνήθιστες ποσότητες συγκεκριμένων τύπων αισθήσεων και είναι υπερβολικά ευαίσθητα σε άλλους. Η κατάλληλα αισθητηριακή επεξεργασία οδηγεί τα παιδιά αυτά σε πιο παραγωγικές επαφές με ανθρώπους και το περιβάλλον τους.
• Σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες: πολλές έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες παρόλο που έχουν φυσιολογική νοημοσύνη, είναι πιθανόν να έχουν προβλήματα στην αισθητηριακή ολοκλήρωση .Πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι η
αισθητηριακή ολοκλήρωση σε αυτά τα παιδιά ελαχιστοποιεί την πιθανότητα σχολικής αποτυχίας
• Εγκεφαλική βλάβη: εγκεφαλική βλάβη από ατύχημα ή εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να έχει αντίκτυπο στην αισθητηριακή λειτουργία Τα άτομα αυτά χρειάζονται θεραπεία που θα τους οδηγήσει στην καλύτερη επανάκτηση των χαμένων αισθήσεων.
Όπως έχουμε αναφέρει η σπαστικότητα οφείλεται σε βλάβη του πυραμιδικού συστήματος. Οι μύες που συμμετέχουν σε μια κίνηση συσπώνται βίαια και ακούσια με αποτέλεσμα η κίνηση να είναι ασυγχρόνιστη. Παρατηρείται το φαινόμενο της συνσύσπασης όπου οι ανταγωνιστές μύες δε χαλαρώνουν κατά τη διάρκεια μιας κίνησης που προκαλείται από τους πρωταγωνιστές. Η σπαστικότητα συνοδεύεται από κλόνο του ποδιού κι από αυξημένα τενόντια αντανακλαστικά .Η σπαστικότητα προσβάλλει πιο έντονα ορισμένους μύες , τους ονομαζόμενους αντιβαρικούς μύες, δηλαδή τους μύες που δρούν κατά της βαρύτητας ( καμπτήρες στα άνω άκρα κι εκτείνοντες στα κάτω άκρα ) προκαλώντας χαρακτηριστικές στάσεις. Τα παθολογικά πρότυπα κινήσεων και στάσεων προκαλούν παραμορφώσεις στην σπονδυλική στήλη, στα ισχία , στα γόνατα και στις ποδοκνημικές. Οι σπαστικοί μυς παρουσιάζουν μυική αδυναμία και μικρό εύρος τροχιάς στις αρθρώσεις.
Η σπαστικότητα , όντας ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, απαιτεί μια ομάδα ειδικών, την ομάδα αποκατάστασης, για την αντιμετώπιση της . Προσεγγίζοντας το πρόβλημα μέσω μιας διεπιστημονικής ομάδας αποκατάστασης, επιτυγχάνουμε μία ολιστική αξιολόγηση, έναν ακριβή σχεδιασμό του θεραπευτικού προγράμματος, ενώ ταυτόχρονα η ομάδα αποκατάστασης είναι υπεύθυνη να θέσει τους στόχους του προγράμματος. Η ομάδα αξιολογεί το άτομο, σχεδιάζει το θεραπευτικό πρόγραμμα και θέτει τους στόχους λαμβάνοντας υπόψιν και άλλες παραμέτρους όπως τη νοητική υστέρηση ,τη γενική κατάσταση της υγείας, την ηλικία και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της οικογένειας. Διατηρώντας μια στενή επαφή,, επαναλαμβάνει τη διαδικασία σε τακτά χρονικά διαστήματα με σκοπό την αναγνώριση της προόδου ( ή την απουσία προόδου )και την τροποποίηση των στόχων και του προγράμματος.
Στην αξιολόγηση ο ασθενής πρέπει να έχει ενεργό ρόλο και να συμμετέχει, να δείχνει τι μπορεί να κάνει να κάνει και τι δεν μπορεί ώστε να κατευθύνει το θεραπευτή να θέτει στόχους και να προσαρμόζει αντίστοιχα τη θεραπεία.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στη συμμετοχή του ατόμου και της οικογένειας στην ομάδα αποκατάστασης , οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην λήψη των αποφάσεων ως προς τη μέθοδο αποκατάστασης που θα χρησιμοποιηθεί.
Η σπαστικότητα μπορεί να ελαττωθεί με χορηγούμενα φάρμακα από το στόμα ,με ενδοραχιαία έγχυση μπακλοφένης, με ενδομυικές εγχύσεις αλλαντικής τοξίνης, με οπίσθιες εκλεκτικές ριζοτομές, με ορθοπεδικό χειρουργείο και με φυσικοθεραπεία.
Φάρμακα που έχουν αποδειχθεί δραστικά στην ελάττωση της σπαστικότητας είναι αρκετά.. Από αυτά τα 14 που συνήθως αναγράφονται ως αποτελεσματικά τα 9 είναι δυνατόν να χορηγηθούν από του στόματος κι αυτά στην Ε.Π. θεωρούνται ότι είναι δραστικά τα 4. Πρόκειται για το Δανδρολίο, Κεταζολάμη και την Πιρακετάμη .
Άλλα φάρμακα της κατηγορίας αυτής όπως η μπακλοφένη από του στόματος που θεωρείται ιδιαίτερη χρήσιμη για την αντιμετώπιση της σπαστικότητας από σκλήρυνση κατά πλάκας ή από τραυματική βλάβη του νωτιαίου μυελού ,δεν έχουν δείξει ανάλογη αποτελεσματικότητα στην Ε.Π.
Η χρησιμοποίηση από του στόματος φαρμάκων και όχι τοπικής θεραπείας είναι σκόπιμο να υιοθετείται σε περιπτώσεις που η σπαστικότητα είναι διάχυτη και όχι εστιακή. Επίσης ενδείκνυται σε μέτρια ως σοβαρή σπαστικότητα.
Η δραστικότητα των φαρμάκων που αναφέρθηκαν παραπάνω θεωρείται γενικά μέτρια στην Ε.Π. ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες τους μειώνουν σημαντικά το όφελος που προκύπτει από την της σπαστικότητας δράση τους.
Γενικά το δανδρόλιο θεωρείται ως το πιο αποτελεσματικό για την Ε.Π. όμως η πιθανή ηπατοτοξικότητα του έχει περιορίσει τη χρήση του.
Ένα άλλο πρόβλημα που μπορεί να προκαλέσουν τα μυοχαλαρωτικά φάρμακα είναι η ελάττωση της μυικής ισχύος μαζί με τη μείωση της σπαστικότητας. Γι΄ αυτό προτιμάται η χορήγηση τους σε άτομα με καλή μυική ισχύ. Από τα υπάρχοντα βιβλιογραφικά δεδομένα θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι από του στόματος φάρμακα εναντίον της
σπαστικότητας εμφανίζουν μέτρια αποτελεσματικότητα στην Ε.Π. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που συχνά τα ακολουθούν καθιστούν το όφελος της θεραπείας μικρό έναντι των κινδύνων.
ΕΝΔΟΡΑΧΙΑΙΑ ΕΓΧΥΣΗ ΜΠΑΚΛΟΦΕΝΗΣ
Η μπακλοφένη, ισχυρό μυοχαλαρωτικό, που κύρια έχει εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση της σπαστικότητας και των επώδυνων μυικών σπασμών των κάτω άκρων , σε σκλήρυνση κατά πλάκας και βλάβη του νωτιαίου μυελού.
Φαίνεται ότι είναι δραστική και σε σπαστικότητα λόγω εγκεφαλικής βλάβης. Η ενδοραχιαία χορήγηση της μέσω αντλίας είναι μια σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση της σπαστικότητας διότι σε μικρή δοσολογία είναι αποτελεσματική στη μείωση της. gς ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν αναφερθεί : υπνηλία, ζάλη, ναυτία, υπόταση, πονοκέφαλος και αδυναμία σε μικρά ποσοστά .
Στοιχεία για την βελτίωση της λειτουργικότητας στην Ε.Π μετά την εφαρμογή της μεθόδου δεν υπάρχουν. .
Η αλλαντική τοξίνη είναι ένα αποτελεσματικό και ασφαλές φάρμακο που χαλαρώνει υπερδραστήριους μυς για 3 – 5 μήνες .Χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 70’ πειραματικά και από τη δεκαετία του 80’ στην κλινική πράξη.
Αρχικά χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της δυστονίας και μετά της σπαστικότητας. )ρα στη νευρομυική σύναψη, εκεί όπου τα κινητικά νεύρα συναντούν τους μυς. Η τοξίνη εμποδίζει την έκλυση ακετυλοχολίνης, η οποία είναι απαραίτητη για τη μετάδοση της εντολής για κίνηση, αλλά και για την επιβίωση των μετασυναπτικών υποδοχέων στις μυικές ίνες. Η δράση της αρχίζει λίγες μέρες μετά την έγχυση και φτάνει στο μέγιστο σημείο της μετά από
τρεις εβδομάδες. Προκαλείται εκφύλιση μετασυναπτικών υποδοχέων. Οι υποδοχείς αναγεννώνται όμως μετά από λίγους μήνες και έτσι περιορίζεται η δράση του φαρμάκου. Οι παρενέργειες του σε προσεκτική εφαρμογή είναι ελάχιστες. Είναι μέθοδος με λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως παροδικό πόνο, ερεθισμό και χαμηλό πυρετό. Το σπουδαιότερο πρόβλημα είναι η μυική αδυναμία που εμφανίζεται σε παιδιά που είναι ήδη αδύναμα και καμιά φορά μπορεί να οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμη απώλεια λειτουργικών δεξιοτήτων. Η
αδυναμία είναι πλήρως αναστρέψιμη καθώς περνά η επίδραση της τοξίνης.
Όταν η δόση είναι ιδιαίτερα μεγάλη για έναν μυ που είναι απαραίτητος, εμφανίζεται μια τοπική αδυναμία .
Η ΕΓΧΥΣΗ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΥΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ
Το ηλεκτρομυογράφημα, όπως είναι γνωστό βοηθάει στη διάγνωση ασθενειών του περιφερικού νευρικού συστήματος και των μυών. Με την ηλεκτρομυογραφική βελόνα εντοπίζουμε μύες και εξετάζουμε την ηλεκτρική δραστηριότητα τους. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ηλεκτρομυογράφημα και θεραπευτικά , καθοδηγώντας με ακρίβεια την έγχυση αλλαντικής τοξίνης σε συγκεκριμένους υπερδραστήριους μυς. Η έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα σημαίνει ότι ο μυς συσπάται ενεργά και έτσι μπορεί να χαλαρώσει με την
αλλαντική τοξίνη .
ΟΠΙΣΘΙΕΣ ΡΙΖΟΤΟΜΕΣ
Πρόκειται για χειρουργική απόπειρα αντιμετώπισης της σπαστικότητας στο επίπεδο του νωτιαίου μυελού . Εκείνες οι οπίσθιες ρίζες Ο2 – Ι2 οι οποίες δείχνουν παθολογική ηλεκτροφυσιολογική δραστηριότητα ή λειτουργικότητα στο χειρουργικό επίπεδο ,κόβονται. Η μέθοδος ενδείκνυνται στη σπαστική διπληγία που οφείλεται σε προωρότητα και ειδικότερα όταν η σπαστικότητα είναι αμιγής, όταν υπάρχει καλός κορμός ,απουσία συγκάμψεων, καλή αντίληψη και συνεργασία του παιδιού. Έρευνες έχουν δείξει ότι σε παιδιά με σπαστική
διπληγία μειώνεται η σπαστικότητα και αυξάνεται το εύρος των αρθρώσεων. Η μέθοδος αποφεύγεται επί μυικής αδυναμίας, όταν δεν υπάρχει καλός έλεγχος του κορμού και όταν τα δυσκινητικά και αταξικά στοιχεία είναι εμφανή. Σε καλά επιλεγμένους ασθενείς τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά μολονότι αρχικά μπορεί να υπάρξουν πολλές δυσκολίες όπως δυσαισθησίες, έντονη αδυναμία και αστάθεια.
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ
Επιτυγχάνεται η μείωση της σπαστικότητας με παρέμβαση στον τελικό στόχο, δηλαδή στο μυ ή στο τένοντα. Οι ορθοπεδικές επεμβάσεις επιμηκύνουν , απελευθερώνουν ή μεταθέτουν το σπαστικό μυ. Τα αποτελέσματα ποικίλουν και μερικές φορές απρόβλεπτα. Παρόλα ταύτα οι επεμβάσεις συχνά εφαρμόζονται και σε πολλές περιπτώσεις λύνουν ή βελτιώνουν προβλήματα. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται αφού η κατάσταση του ασθενούς αξιολογηθεί συνολικά και ληφθεί υπ΄ όψιν ότι η μυοσκελετική παραμόρφωση έχει να κάνει με κεντρική βλάβη. Ένας γενικός κανόνας για τι χειρουργείο που αποσκοπεί στη βελτίωση της μετακίνησης αναβάλλεται μέχρις ότου το κεντρικό πλάνο της βάδισης ωριμάσει. Εφόσον έχει επιτευχθεί η « ανάλυση της βάδισης » με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα μπορεί να προσφέρει σημαντικά στις σωστές αποφάσεις στο παιδί ηλικίας 6 – 10 ετών.
Μια άλλη σύγχρονη τάση είναι οι επεμβάσεις να μη γίνονται κατά στάδια αλλά να επιμηκύνονται ή να μετατίθενται όλοι εκείνοι οι μυς που χρειάζονται για να υπάρξει ισορροπία σε ένα ή το πολύ δύο χρόνους. Μετεγχειρητικά, συνίσταται ελαχιστοποίηση των γυψώσεων και ταχεία κινητοποίηση του παιδιού.
Σε βαριές περιπτώσεις Ε.Π π.χ τετραπληγίας εφαρμόζονται επεμβάσεις προληπτικού ή ανακουφιστικού χαρακτήρα στα ισχία. Στις ημιπληγίες οι ορθοπεδικές επεμβάσεις στα χέρια αποτελούν ένα δύσκολο τα τομέα της ορθοπεδικής χειρουργικής που αποσκοπεί σε καλύτερη λειτουργία αλλά και σε βελτιωμένο αισθητικό αποτέλεσμα.
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Για την επιτυχία της θεραπείας είναι απαραίτητος ο σωστός σχεδιασμός με στόχο την καλύτερη λειτουργία και όχι την απάλειψη σπαστικότητας. Η συνολική μέγιστη δόση ανά συνεδρία είναι 400 iu Botox .Πρέπει να μεσολαβούν το λιγότερο τρείς μήνες ανάμεσα σε δύο συνεδρίες για την αποτροπή λειτουργίας αντισωμάτων. Η μέγιστη δόση επιβάλλει να επιλέξουμε την έγχυση μόνο εκείνους τους μύες μικρού και μετρίου μεγέθους, των οποίων η χαλάρωση θα φέρει τα λειτουργικά κάλλιστο αποτέλεσμα. Παρατηρούμε τη βάδιση και όλες
τις αυθόρμητες κινήσεις του ασθενούς. Ρωτάμε τι μπορεί να κάνει στην καθημερινότητά του και σε τι δυσκολεύεται. Ρωτάμε αν πονά, που πονά και πως εκλύεται ο πόνος. Εξετάζουμε τις περιοχές με σπαστικότητα : καταγράφουμε την γωνία ηρεμίας στις επίμαχες αρθρώσεις, το εύρος κίνησης, ενεργητικό και παθητικό, την ένταση της σπαστικότητας, την ισχύ, την
αισθητικότητα. Υπολογίζουμε το ρόλο της δυναμικής βράχυνσης των μυών ( με την αλλαντική τοξίνη επηρεάζουμε τη δυναμική βράχυνση) σε σχέση με ενδεχόμενη αγκύλωση αρθρώσεων και μη δυναμική βράχυνση των μυών και των τενόντων. Συζητάμε με τον ασθενεί για τις προσδοκίες του και για τις θεραπευτικές δυνατότητες.
3:2 ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για μείωση της σπαστικότητας παίζει το περιβάλλον και η ατμόσφαιρα που πρέπει να είναι σε θερμοκρασία δωματίου και ήρεμα.
Ασκήσεις διατήρησης του εύρους κίνησης : όπως είναι γνωστό , ο αυξημένος μυικός τόνος οδηγεί, αφ΄ ενός μεν σε βράχυνση του μυός, αφετέρου δε σε παραμόρφωση της άρθρωσης.
Εξασφάλιση σωστής θέσης : η σωστή θέση είναι απαραίτητη για την διατήρηση και αύξηση της λειτουργικότητας για τη διατήρηση του μήκους των μυών και την ελάττωση των ερεθισμάτων που διεγείρουν τη σπαστικότητα.
Κατασκευή και αξιολόγηση για ορθωτικά βοηθήματα : οι θεραπευτές χρησιμοποιώντας νάρθηκες για τα άνω και κάτω άκρα επιτυγχάνουν σωστή θέση των αρθρώσεων και αποφυγή συρρικνώσεων, κάτι που είναι ιδιαίτερα συχνό στα άτομα με σπαστικότητα.
Οι μεταβολές του μυϊκού τόνου συνήθως συνδυάζονται με βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος (Κ.Ν.Σ.). Κλινικά αυτό παρουσιάζεται με την μορφή αυξημένης αντίστασης στην παθητική κίνηση ή σαν ένα χαλαρό ‘’υποτονικό’’ άκρο. Σαν συνέπεια, μυο-σκελετικές επιπλοκές όπως αλλαγές στο μήκος των μυών, απώλεια του εύρους κίνησης και μείωση της δύναμης μπορεί να ακολουθήσουν.
Το αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών είναι η μείωση ή απώλεια των λειτουργικών ικανοτήτων, οι οποίες διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Για κάποιους ασθενείς η απώλεια της λειτουργικότητας εκφράζεται ως η δυσκολία βάδισης χωρίς κάποιο βοήθημα και για κάποιους άλλους η ανικανότητα να τοποθετηθούν σε αναπηρικό αμαξίδιο.
Η αντιμετώπιση ή η πρόληψη αυτών των προβλημάτων πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα ιδιαίτερα σε πολύπλοκες νευρολογικές παθήσεις. Η πρόληψη αποτελεί την κύρια μέριμνα αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν είναι εφικτό. Επομένως η αντιμετώπιση της απώλειας των λειτουργικών ικανοτήτων ή η αύξηση της ανεξαρτησίας του ατόμου θα πρέπει να διερευνάται εκτενέστερα. Αυτή η αντιμετώπιση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και μπορεί να περιλαμβάνει την χρήση ναρθήκων. Οι νάρθηκες αποτελούν μια καινούργια θεωρία στον χώρο της αποκατάστασης νευρολογικών παθήσεων. Τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής τους έχει αλλάξει με τα χρόνια αλλά οι βασικές αρχές χρήσης τους παραμένουν οι ίδιες.
Ο νάρθηκας είναι μια εξωτερική κατασκευή σχεδιασμένη ώστε να εφαρμόζει, να κατανέμει ή να αφαιρεί δυνάμεις από και προς το σώμα με έναν ελεγχόμενο τρόπο, με σκοπό να εκτελεί μία ή δύο από τις βασικές λειτουργίες:
i) του ελέγχου της ανθρώπινης κίνησης
ii) της αλλαγής ή της αποφυγής της αλλαγής του σχήματος των ιστών του σώματος
Οι νάρθηκες για τα άνω και τα κάτω άκρα χωρίζονται σε τρεις βασικές
κατηγορίες:
1. ΣΕΙΡΙΑΚΟΙ Ή ΤΜΗΜΑΤΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ
2. ΝΑΡΘΗΚΕΣ ΗΡΕΜΙΑΣ
3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ
Όλες οι παραπάνω μορφές έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Εντούτοις η επιλογή της χρήσης τους καθορίζεται από συγκεκριμένους λόγους όπως και η επιλογή της μία μορφής έναντι της άλλης.
ΣΕΙΡΙΑΚΟΙ Ή ΤΜΗΜΑΤΙΚΟΙ
Η χρήση σειριακών ναρθήκων αναφέρεται στην διαδικασία της εφαρμογής ή της αφαίρεσης διορθωτικών ναρθήκων με σκοπό την αύξηση της ελαστικότητας των μαλακών μορίων γύρω από την άρθρωση που έχει επιλεγεί για θεραπεία.
Οι σειριακοί νάρθηκες χρησιμοποιούνται από το 1960's για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση με σκοπό την αποφυγή ή την διόρθωση δυσλειτουργιών βάδισης που οφείλονταν σε ιπποποδία. Μια σειρά εκτεταμένων ερευνών έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητα της χρήσης σειριακών ναρθήκων στην αύξηση του εύρους κίνησης μιας άρθρωσης. gστόσο παράγοντες όπως η ευρύτητα των παθολογικών καταστάσεων, ο βαθμός αναπηρίας, η συνολική
αντιμετώπιση του ασθενούς και ο βαθμός περιορισμού του εύρους κίνησης μιας άρθρωσης καθιστούν δύσκολη την επιλογή της χρήσης αυτής της μορφής ναρθήκων.
Αυτό που προτείνεται είναι ότι ο θεραπευτής που έχει πλήρη κατανόηση των φυσιολογικών αλλαγών που λαμβάνουν χώρα θα πρέπει να παίρνει αποφάσεις σχετικά με το χρονικό διάστημα εφαρμογής, την μετατροπή τους σε άλλη μορφή και την διακοπή χρήση τους.
Ποιος μπορεί να ωφεληθεί από την χρήση σειριακών ναρθήκων?
Οι σειριακοί νάρθηκες μπορούν να ωφελήσουν εκείνους τους ασθενείς που υποφέρουν από παθήσεις που παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν συγκάμψεις και συνοδά εμπόδια στην λειτουργικότητα τους σαν συνέπεια μεγάλης υπερτονίας ή ακινητοποίησης, όπως:
• Κράνιοεγκεφαλικές Κακώσεις
• Κακώσεις Νωτιαίου Μυελού
• Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο
• Ρευματικές Παθήσεις
• Σκλήρυνση κατά Πλάκας
• Εγκαύματα
• Όγκοι
• Εγκεφαλική Παράλυση
• Guillain Barre
• Μακρόχρονη Νοσηλεία στην Εντατική Μονάδα Θεραπείας
Αποτελέσματα Χρήσης Σειριακών Ναρθήκων
Νευρολογικοί Παράγοντες
• ΔΙΑΤΑΣΗ
Η υπερτονία είναι εξαρτώμενη της ταχύτητας, επομένως η εφαρμογή μιας συνεχούς αργής διάτασης μπορεί να λειτουργήσει σαν ανασταλτικός παράγοντας στον κινητικό νευρώνα.
• ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ
Η ουδέτερη θερμοκρασία και η ολική πίεση μπορούν να μειώσουν το αυξημένο δερματικό αισθητικό ερεθισμό και επομένως την ευερεθιστότητα του κινητικού νευρώνα.
•ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
Η εξωτερική σταθεροποίηση που προσφέρεται από το νάρθηκα επιτρέπει την εφαρμογή φυσιολογικού αισθητικού ερεθισμού όπως εφαρμογή βαρύτητας.
Μηχανικοί Παράγοντες
• Όταν ένας μυς είναι ακινητοποιημένος σε θέση διάτασης αυξάνεται ο αριθμός των σαρκομερίων.
• Η χρησιμοποίηση σειριακού νάρθηκα σε μια άρθρωση εφαρμόζει μια εκτατική δύναμη στον περιαρθρικό συνδετικό ιστό, επιτρέποντας έτσι τον ανασχηματισμό του και την επιμήκυνση του.
ΝΑΡΘΗΚΕΣ ΗΡΕΜΙΑΣ
Η βασική αρχή χρήσης ναρθήκων ηρεμίας είναι η αποφυγή ανεπιθύμητων βραχύνσεων των μαλακών μορίων. Αυτή η βράχυνση κυρίως λαμβάνει χώρα σαν συνέπεια μυϊκής ανισορροπίας.
Όταν ένας μυς διατηρείται σε θέση επιμήκυνσης θα αυξηθεί ο αριθμός των σαρκομερίων του, ενώ το αντίθετο θα συμβεί σε περίπτωση που βρίσκεται σε θέση βράχυνσης. Η αυξημένη μυϊκή δραστηριότητα, όπως στην περίπτωση της υπερτονίας, κατά την οποία ο μυς συνεχώς συσπάται και επομένως βραχύνεται μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του εύρους κίνησης. Ομοίως, η μειωμένη μυϊκή δραστηριότητα, η οποία συναντάται στην υποτονία, μπορεί να
οδηγήσει σε βράχυνση των μυών και επομένως σε απώλεια του εύρους κίνησης.
Οι νάρθηκες ηρεμίας δεν θα πρέπει να παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου και γι’ αυτό τον λόγο προτιμάται η χρήση τους κατά την διάρκεια της νύχτας.
Συνήθως η επιλογή αυτής της μορφής ναρθήκων ακολουθεί την χρήση των σειριακών ναρθήκων. Όταν τα αποτελέσματα της χρήσης σειριακών έχουν επιτευχθεί τότε η διακοπή τους θα πρέπει να συνοδεύεται από την χρήση αυτών της ηρεμίας. Με αυτό τον τρόπο διατηρείται η αύξηση του εύρους κίνησης και της ελαστικότητας των μαλακών μορίων.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΝΑΡΘΗΚΕΣ
Ο λειτουργικός νάρθηκας θα πρέπει να θεωρηθεί ως οποιαδήποτε μορφή μεταφερόμενου εξωτερικού νάρθηκα που επιδρά σε μια άρθρωση, προσφέροντας σταθεροποίηση ή αποφυγή ανεπιθύμητων κινήσεων και διευκολύνει έτσι την ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας. Μια μορφή λειτουργικού νάρθηκα για το κάτω άκρο μπορεί να αποτελεί ένας μικρός νάρθηκας που εφαρμόζεται στο μεγάλο δάχτυλο ώστε το άτομο να μπορέσει να φορέσει ένα παπούτσι ή ένας μεγάλος νάρθηκας που τοποθετείται κατά μήκος της οπίσθια πλευράς του κάτω άκρου και διευκολύνει έτσι την ορθοστάτιση.
Οι λειτουργικοί νάρθηκες επιδρούν ουσιαστικά σαν ‘’ένα δεύτερο ζευγάρι χέρια ‘’ απελευθερώνοντας έτσι τα χέρια του θεραπευτή κατά την διάρκεια της θεραπείας.
Αξιολόγηση και εκπαίδευση χρήσης βοηθημάτων :στο εμπόριο είναι διαθέσιμος ένας μεγάλος αριθμός βοηθημάτων ( για μετακίνηση :περιπατητήρες, αμαξίδια, για δραστηριότητες καθημερινής ζωής : βοηθήματα τουαλέτας, προσαρμοσμένος εξοπλισμός κουζίνας, βοηθήματα υψηλής τεχνολογίας : ηλεκτροκίνητα αμαξίδια, προσαρμοσμένα περιφερειακά ηλεκτρονικών υπολογιστών κ.α. ) , η επιτυχημένη χρήση των οποίων βασίζεται στην σωστή αξιολόγηση των δυνατοτήτων και αναγκών του ατόμου και στην αποτελεσματική χρήση τους.
Εκπαίδευση του ασθενούς : στον ασθενή δίνονται οδηγίες για το σπίτι , οι οποίες αποτελούν μέρος του θεραπευτικού προγράμματος αντιμετώπισης της σπαστικότητας και των προβλημάτων που αυτή δημιουργεί.
Εκπαίδευση της οικογένειας : ιδιαίτερη σημαντική είναι η εκπαίδευση της οικογένειας όσο αναφορά το χειρισμό του ατόμου. ( με έμφαση στα παιδιά ) . Οι θεραπευτές είναι υπεύθυνοι για την εκπαίδευση της οικογένειας τόσο ως προς το σωστό χειρισμό του ατόμου ( προσωπική υγιεινή , σίτηση, μετακίνηση, ) όσο και ως προς τη συνέχιση του θεραπευτικού προγράμματος στο σπίτι.
Ασκήσεις διάτασης :είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην αντιμετώπιση της σπαστικότητας σε ένα πρόγραμμα ασκήσεων διάτασης για το κάτω άκρο θα πρέπει να δοθεί έμφαση στους ισχιοκνημιαίους, πρσαγωγούς ,γαστροκνήμιο, υποκνημίδιο , τετρακέφαλο και μυς του άκρου πόδα.
Οι ήπιες και προσεκτικές διατάσεις μειώνουν αποτελεσματικά τη σπαστικότητα .Επίσης βοηθούν στην αντιμετώπιση της φλεβικής και λεμφικής στάσης, των παραμορφώσεων και συρρικνώσεων, στη βελτίωση του αισθητικού ερεθισμού (ενεργοποιώντας τους ιδιοδεκτικούς υποδοχείς και μηχανουποδοχείς. Οι διατάσεις θα πρέπει να σταματούν στο όριο που ο ασθενής αρχίζει να αισθάνεται δυσφορία χωρίς να προχωρούν πέρα από το επίπεδο αυτό. Ο χρόνος που παραμένει σε ένα επίπεδο είναι 1 -2 λεπτά. Το κλειδί στις διατάσεις είναι να επιτρέψουμε στους μυς να επιμηκυνθούν δια μέσω της χαλάρωσης των ανταγωνιστών. Η διάταση δεν πρέπει να προκαλεί ποτέ σπασμό .
Οι ασκήσεις διάτασης θα πρέπει να εφαρμόζονται τουλάχιστον μία φορά ημερησίως για καλύτερα αποτελέσματα και θα πρέπει να προηγούνται των άλλων ασκήσεις ρουτίνας για να βελτιώσουν τα θετικά αποτελέσματα.
ΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑΧΑΙΤΗΣΗΣ – ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΠΑΤΕΝΤΑ
Κινητικά πατέντα: τα ανασταλτικά κινητικά πατέντα όχι μόνο αναχαιτίζουν ανώμαλες στασικές αντιδράσεις αλλά επίσης διευκολύνουν τις ενεργητικές εκούσιες κινήσεις. Η διευκόλυνση πραγματοποιείται με τη χρήση σημείων – κλειδιών του ελέγχου . Τα κύρια σημεία– κλειδιά είναι κεντρικά είναι το κεφάλι , η σ.σ. η ωμική ζώνη, και η λεκάνη. Περιφερικά είναι τα δάχτυλα του ποδιού και η ποδοκνημική, τα δάχτυλα του χεριού και ο καρπός. Η ταυτόχρονη εξάσκηση τέτοιων σημείων ελέγχου μπορεί να είναι άκρως ευεργετική. Ως τέτοια μπορούμε να εκλάβουμε το κεφάλι ,τα χέρια ,την ωμική ζώνη , τα πόδια και τη
λεκάνη. Επιγραμματικά:
ΚΕΦΑΛΙ : η έκταση της κεφαλής σε συνδυασμό με την έκταση του ώμου στην πρηνή , καθιστή και όρθια θέση, αναχαιτίζει τη σπαστικότητα των καμπτήρων και διευκολύνει την έκταση του υπόλοιπου σώματος. Η κάμψη της κεφαλής και του ώμου αναστέλλει την εκτατική σπαστικότητα.
ΧΕΡΙ ΚΑΙ ΩΜΟΣ :η οριζόντια απαγωγή και η έξω στροφή του χεριού σε συνδυασμό με υπτιασμό και έκταση του αγκώνα αναχαιτίζει την εκτατική σπαστικότητα, ιδίως στους θωρακικούς μύες και διευκολύνει το αυθόρμητο άνοιγμα του χεριού και των δαχτύλων .Η ανύψωση των χεριών με έξω στροφή αναχαιτίζει τη σπαστικότητα των καμπτήρων και η κατάσταση της ωμικής ζώνης και των χεριών βοηθάει στην έκταση της σ.σ Η απαγωγή του αντίχειρα με υπτιασμένο χέρι και εκτεταμένο τον καρπό διευκολύνει το άνοιγμα όλων των
δαχτύλων.
ΚΑΤΩ ΑΚΡΑ ΚΑΙ ΛΕΚΑΝΗ : Η κάμψη του ισχίου διευκολύνει την απαγωγή , την έξω στροφή και τη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής και αναχαιτίζει τη σπαστικότητα των εκτεινόντων των κάτω άκρων. Η απαγωγή των κάτω άκρων επίσης διευκολύνεται με έξω στροφή και έκταση. Η έξω στροφή στην έκταση διευκολύνει την απαγωγή και τη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής. Η ραχιαία κάμψη των δαχτύλων εκτός του μεγάλου δαχτύλου αναστέλλει τη σπαστικότητα των εκτεινόντων ολόκληρου του ποδιού και διευκολύνει τη ραχιαία κάμψη της
ποδοκνημικής και την έξω στροφή και απαγωγή του ποδιού.
ΘΕΣΕΙΣ : ( positioning) οι θέσεις επηρεάζουν τα κινητικά πατέντα. Υπάρχουν τέσσερις βασικές θέσεις στις οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν οι ασκήσεις :πρηνής, ύπτια , καθιστή και πλάγια κατάκλιση. Η θεραπεία δια μέσω θέσεων βοηθάει στη μείωση της σπαστικότητας δια της αναχαίτισης των πρωτόγονων πατέντων που δεν επιτρέπουν την παρουσίαση των φυσιολογικών κινήσεων. Γενικά η ύπτια θέση διευκολύνει τον εκτατικό τόνο και αναστέλλει τον καμπτικό. Η πρηνής το αντίθετο.
ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ
Οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας αποτελούν βασικό κομμάτι στην αποκατάσταση και την κινησιοθεραπεία .Όλα τα άτομα με κάποιο κινητικό έλλειμμα έλλειψη ισορροπίας, συντονισμού των κινήσεων και αστάθεια Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να γίνουν από όλες τις θέσεις, ύπτια ,καθιστή, όρθια με τη βοήθεια ή χωρίς κάποιων εξαρτημάτων ή μηχανημάτων όπως τραμπολίνο, πλατφόρμες ισορροπίας, μπάλες γυμναστικής με κλειστά ή ανοιχτά μάτια.
Τόσο η ισορροπία όσο και ο συγχρονισμός εμπλέκουν πολλά του κινητικού ελέγχου και θα πρέπει όταν αξιολογείται η ισορροπία ή ο συγχρονισμός κάθε στοιχείο τους να αξιολογείται ξεχωριστά.
Όταν δουλεύουμε πάνω σε δραστηριότητες ισορροπίας είναι βασικό να ξεκινήσουμε μα ασκήσεις που το κέντρο βάρους βρίσκεται χαμηλά και προοδευτικά προχωρούμε σε ασκήσεις με το κέντρο βάρους υψηλότερα. Από στατικές προοδευτικά πηγαίνουμε σε δυναμικές δραστηριότητες και από πλατιά βάση στήριξης σε στενή.
Οι δραστηριότητες θα πρέπει να περιέχουν το στοιχείο της πρόκλησης, όμως δεν θα πρέπει να είναι πολύ δύσκολες για το επίπεδο του ασθενή. Αντίθετα, υπερβολικά δύσκολες δραστηριότητες πιθανόν να αυξήσουν τη σπαστικότητα η οποία με τη σειρά της θα μειώσει τις ισορροπιστικές ικανότητες.
Πολύ συχνά είναι ευεργετικός ο συνδυασμός δραστηριοτήτων ισορροπίας μα αργές κινήσεις ή μετατόπιση βάρους γιατί ελαττώνουν τη σπαστικότητα και κατόπιν να προχωρήσουμε σε υψηλοτέρου επιπέδου δεξιότητες. Ο οπτικός στόχος έχει επίσης αποδεχτεί ωφέλιμος στη βελτίωση της ισορροπίας.
Ο φυσικοθεραπευτής θα πρέπει, ως ένα βαθμό να ξεχωρίζει την αδυναμία από τα προβλήματα ισορροπίας μια και η αδυναμία και η σπαστικότητα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται πριν την ισορροπία. Οι ασθενείς συχνά αναπτύσσουν βραχύνσεις μαλακών μορίων σε τέτοιο βαθμό που είναι αδύνατο να φέρουν τη λεκάνη τους σε επαρκή εύρος πρόσθιας κλίσης και έτσι διατηρούν μια ουδέτερη (σωστή) στάση. Ο φυσιολογικός έλεγχος της ισορροπίας απαιτεί ελεύθερη κινητικότητα της λεκάνης που θα επιτρέπει στην οσφύ νε εκτεθεί και ταυτόχρονα
το άνω τμήμα του κορμού να παραμείνει σε όρθια θέση.
ΕΝΔΥΝΑΜ ΩΣΗ
Η αδυναμία είναι συχνό πρόβλημα σε ασθενής με βλάβες του εξωπυραμιδικού.
Σχεδιάζοντας ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης ο φυσικοθεραπευτής καλείται να λάβει υπ’ όψιν του αρκετές παραμέτρους όπως :
α) Πόσο εκτεταμένη είναι η αδυναμία
β) Πόσο καιρό είναι παρούσα
γ) Ποια είναι η ειδική αιτιολογία που την προκαλεί
Η τάση αρκετών φυσικοθεραπευτών είναι να χρησιμοποιούν ασκήσεις ενδυνάμωσης με βάρη. Πολύ συχνά όμως τέτοια προγράμματα δίνουν φτωχά αποτελέσματα. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αναλύσουμε την κατάσταση του ασθενούς πολύ προσεκτικά με σκοπό να καθορίσουμε την αντιμετώπισή του. Ο συμβατικός έλεγχος της μυικής ισχύος με τροποποιήσεις των θέσεων και τεχνικών λαβής όταν είναι υπαρκτός μη φυσιολογικός μυικός τόνος είναι απαραίτητος.
Γενικές αρχές προγράμματος ενδυνάμωσης:
1) Οι ανεπηρέαστες μυικές ομάδες θα πρέπει να ενδυναμωθούν πλήρως για να επιτραπεί η μέγιστη χρήση τους στις τεχνικές αντιστάθμισης που εμπλέκουν τα ανεπηρέαστα άκρα .
2) Απαραίτητη κρίνεται η χρήση βοηθητικών μέσων (τεχνασμάτων) ενδυνάμωσης που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στο σπίτι από τους ίδιους τους ασθενείς
3) Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης θα πρέπει να είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές. Ο φυσικοθεραπευτής θα πρέπει να διδάξει στον ασθενή μια συνετή ισορροπία μεταξύ άσκησης και ανάπαυσης.
4) Ο ασθενής θα πρέπει να αυξάνει την επιβάρυνση στο πρόγραμμα ενδυνάμωσης με πολύ αργούς ρυθμούς. Η αργή προοδευτική αύξηση συνοδευόμενη με καλή προσαρμογή θα οδηγήσει σε μια επιτυχημένη ενδυνάμωση.
5) Προγράμματα για κατ’ οίκον εξάσκηση είναι απαραίτητα. Η αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε προγράμματος άσκησης εξαρτάται από τη δυνατότητα εφαρμογής το και στο σπίτι.
6) Πριν τις ασκήσεις ενδυνάμωσης πρέπει να προηγούνται ασκήσεις διάτασης που θα μειώσουν τη σπαστικότητα και θα αυξήσουν την ευλυγισία και την αιμάτωση της περιοχής
7) Για τη βελτίωση της λειτουργικής δύναμης οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των κεντρικών μυικών ομάδων με σκοπό την μείωση κατανάλωσης ενέργειας κατά τη διάρκεια των λειτουργικών δραστηριοτήτων .
8) Μεγάλης μεταβλητότητας κινήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την επαύξηση του συγχρονισμού.
9) Αν ο ασθενής έχει πρόβλημα στην έναρξη των κινήσεων προσπαθούμε ξεκινώντας μα μεγάλες κινήσεις του κορμού και συνεχίζουμε από το κέντρο προς την περιφέρεια.
10) Ελαφρά βάρη στα άκρα μπορεί να βοηθήσουν τη σταθεροποίηση όταν ο ασθενής παρουσιάζει εμφανή τρόμο.
11) Ο συνδυασμός ασκήσεων ενδυνάμωσης, αεροβικών, ισορροπίας και ασκήσεων που περιορίζουν τη σπαστικότητα (όπου αυτές είναι εφικτές), μεγιστοποιούν τα οφέλη και την ανεκτικότητα του ασθενούς στην άσκηση.
12) Αποφεύγουμε τη μεγάλη μυική κόπωση. )ιαστήματα 1-5 λεπτών ανάπαυσης ενδιάμεσα των ασκήσεων θα διευκολύνουν την ανάκαμψη της νευροδιαβίβασης.
13) Θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους και επιδιώξεις μαζί με τον ασθενή μας.
Πρέπει να είμαστε δημιουργικοί, ρεαλιστικοί και απλοί.
ΙΠΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η ιπποθεραπεία είναι η ιατρική και φυσικοθεραπευτική κατεύθυνση στη θεραπευτική ιππασία . Αυτή η θεραπευτική μορφή δεν είναι ενεργητική ιππασία αλλά μια καθαρά θεραπευτική ιατρική μέθοδος με την έννοια των φυσικοθεραπευτικών κινήσεων. Η θεραπεία στην ιπποθεραπεία είναι παθητική προσαρμογή του ενδιαφερόμενου στο ρυθμό και την κίνηση του αλόγου. Στη Γερμανία συνταγογραφείται από εξουσιοδοτημένο γιατρό. Περιλαμβάνει χειρισμούς επάνω στο άλογο που γίνονται από ειδικό φυσικοθεραπευτή.
Συνιστάται ως ατομική θεραπεία , η οποία πραγματοποιείται σε κατάλληλα θεραπευτικά ιδρύματα. Έχει ως στόχο την αντιμετώπιση νευρομυικών και μυοσκελετικλων δυσλειτουγιών.
Η ιπποθεραπεία επιδρά ευεργετικά:
Σε ψυχολογικό επίπεδο
Σε κοινωνικό επίπεδο
Σε σωματικό επίπεδο και συγκεκριμένα :
- Στη μείωση της σπαστικότητας & της ομαλοποίησης του μυικού τόνου
- Στη βελτίωση του ελέγχου της κεφαλής, του κορμού και της
λεκάνης
- Στην προώθηση της σωστής στάσης του σώματος
- Στη βελτίωση της ισορροπίας
- Στη προώθηση και βελτίωση της βάδισης
- Στην αύξηση του εύρους των αρθρώσεων
- Στην αναχαίτιση των παθολογικών προτύπων κίνησης και προώθησης των φυσιολογικών
- Στη βελτίωση συντονισμού
- Στην ανάπτυξη του αισθητικοκινητικού και οπτικοκινητικού συστήματος
- Στην βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας και αντοχής
- Στην ανάπτυξη της συμμετρίας του σώματος
Η ιππασία βελτιώνει την κιναισθησία , τον κινητικό σχεδιασμό, την οπτική αντίληψη, την ικανότητα αντίδρασης, και επιδεξιότητα και την σωματική επίγνωση.
Η θεραπευτική ιππασία μπορεί να εφαρμοστεί σε:
Ορθοπεδικά τραύματα
Καρδιοαναπνευστικά προβλήματα
Νευρολογικές βλάβες
Ψυχολογικές δυσκολίες
Ακουστικά προβλήματα
Οπτικά προβλήματα
Μαθησιακές δυσκολίες
Νοητική υστέρηση
Εγκεφαλική βλάβη
Σκλήρυνση κατά πλάκας
Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Συγγενής ή αναπτυξιακές νευρολογικές διαταραχές
Μετατραυματικές ή εκφυλιστικές νευρολογικές διαταραχές
Ωστόσο όμως υπάρχουν και αντενδείξεις, οι οποίες πάντα πρέπει να λαμβάνονται υπ΄ όψη όπως στη παιδική εγκεφαλοπάθεια . Άλλη αντένδειξη είναι η επιληψία όταν υπάρχουν συχνές κρίσεις που δεν μπορούν να ελεγχθούν με φαρμακευτική αγωγή. Σε περιπτώσεις που είναι προσβεβλημένη η σ.σ από κάποια σοβαρή πάθηση, αυτό το είδος θεραπείας αντενδείκνυται. Η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται από τον ειδικό ορθοπεδικό. ( Πηνελόπη Σαράφη 2007 )
ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Ένα επίσης βασικό κομμάτι στην κινητοποίηση των ατόμων με κινητικά ελλείμματα είναι η υδροθεραπεία ή αλλιώς κινησιοθεραπεία μέσα σε θεραπευτική πισίνα .Η υδροθεραπεία αναφέρεται στην εφαρμογή του νερού ως θεραπευτικό μέσο. Η ευεργετική επίδραση του νερού είναι γνωστή από τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη. Η θεραπευτική του δράση στις ιδιότητες του που είναι : η άνωση, η υδροστατική πίεση και η αντίσταση.
Οφέλη υδροθεραπείας : χαλάρωση των μυών που δουλεύουν πολύ, μείωση της ευαισθησίας στον πόνο, μείωση του μυικού σπασμού, ελάττωση σπαστικότητας, αύξηση της κίνησης των αρθρώσεων βελτιώνοντας και διατηρώντας την τροχιά των δύσκαμπτων αρθρώσεων , έλεγχος και βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας, αύξηση της μυικής δύναμης, βελτίωση της κιναισθησίας του σώματος και της σταθερότητας του κορμού, βοήθεια στην αποκατάσταση της ισορροπίας, βελτίωση της νευρομυικής συναρμογής διευκολύνοντας την λειτουργική αποκατάσταση και ανεξαρτητοποίηση του ασθενούς .Εν κατακλείδι ,το νερό αυξάνει τι ηθικό του ασθενή διότι μέσα σε αυτό κάνει πράγματα και κινήσεις που αδυνατεί να τις κάνει έξω από αυτό.
Παράγοντες που διευκολύνουν τη θεραπευτική κολύμβηση και συμβάλλουν στην ασφαλή και λειτουργική ολοκλήρωση του προγράμματος είναι:
• Η θερμοκρασία του νερού και του περιβάλλοντος
• Το βάθος του νερού
• Οι μηχανισμοί παροχής και σροβιλισμού του νερού
• Οι εξωτερικοί θόρυβοι
• Οι χώροι για φιλοξενία αμαξιδίων, δωμάτια ένδυσης, ντους και υπηρεσίες πισίνας
• Ο φωτισμός
• Ο βοηθητικό εξοπλισμός ( ράμπες, μπάλες ,σωσίβια )
• Οι αντιολισθητικές επιφάνειες γύρω απ την πισίνα
Κλείνοντας , πρέπει να τονίσουμε δύο παραμέτρους, πρώτον ότι οι παραπάνω μορφές αντιμετώπισης της σπαστικότητας, πολύ συχνά χρησιμοποιούνται συνδυαστικά , κλασσικό παράδειγμα είναι η χρήση ενέσιμης αλλαντικής τοξίνης που πρέπει απαραίτητα να εφαρμοστεί ταυτόχρονα με την παρέμβαση της φυσικοθεραπείας και της εργοθεραπείας. Δεύτερον, πρέπει να τονίσουμε ότι οι μορφές αντιμετώπισης της σπαστικότητας που παρουσιάστηκαν , χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό επί σειρά ετών και η αποτελεσματικότητα τους έχει αποδειχθεί ερευνητικά ,σε ένα μεγάλο αριθμό μελετών .
3:3 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡ ΩΣΗ
Ποια είναι μερικά από τα συμπτώματα της αισθητηριακής δυσλειτουργίας;
• Υπερευαισθησία στο άγγιγμα, στην κίνηση, σε οπτικά ερεθίσματα και σε ήχους
• Μειωμένη αντίδραση στο άγγιγμα, στην κίνηση, σε οπτικά ερεθίσματα και σε ήχους
• Διάσπαση προσοχής
• Κοινωνικά και συναισθηματικά προβλήματα
• Ασυνήθιστα υψηλό ή χαμηλό επίπεδο δραστηριοποίησης
• Σωματική αδεξιότητα
• Δυσκολία προσαρμογής σε αλλαγές καταστάσεων
• Δυσκολία χαλάρωσης – ηρεμίας
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Καθυστέρηση στο λόγο η σε κινητικές δεξιότητες
• Καθυστέρηση στη σχολική πρόοδο
Τι είναι η αισθητηριακή ολοκλήρωση;
Οι αισθήσεις συνεργάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του ποιοι είμαστε σωματικά, πού βρισκόμαστε και τι συμβαίνει γύρω μας .Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι η βασική λειτουργία του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την παραγωγή αυτής της σύνθετης εικόνας. Είναι η οργάνωση των αισθητηριακών πληροφοριών.
Για τους περισσότερους από εμάς η πετυχημένη αισθητηριακή ολοκλήρωση συμβαίνει αυτόματα, ακούσια, χωρίς προσπάθεια. Για μερικούς όμως από εμάς η διαδικασία αυτή είναι ανεπαρκής , απαιτεί προσπάθεια χωρίς να έχει πάντοτε αποτέλεσμα.
Οι αισθητηριακές εμπειρίες συμπεριλαμβάνουν την αφή, την κίνηση, την αίσθηση του σώματος στο χώρο, την οπτική αντίληψη, την ακουστική αντίληψη και την αίσθηση της βαρύτητας.
Η διαδικασία του εγκεφάλου που οργανώνει και επεξεργάζεται αυτές τις πληροφορίες ονομάζεται αισθητηριακή ολοκλήρωση
Η θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης αναπτύχθηκε από την A. Jean Ayres PhD OTR. gς εργοθεραπεύτρια η Dr Ayres ενδιαφέρθηκε για τον τρόπο με τον οποίο οι διαταραχές στην αισθητηριακή επεξεργασία και η κινητική οργάνωση εμπλέκονται στην καθημερινή λειτουργικότητα και μάθηση του ατόμου. Η θεωρία αυτή καλλιεργήθηκε από διάφορες έρευνες της ίδιας και άλλων εργοθεραπευτών και φυσιοθεραπευτών . Επίσης θεωρίες από τα πεδία άλλων επιστημών όπως της νευρολογίας, της νευροψυχολογίας, της φυσιολογίας, της αναπτυξιακής παιδιατρικής και της ψυχολογίας , συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της θεωρίας και στην καθιέρωση ποικίλων στρατηγικών παρέμβασης.
Μέσα στα πλαίσια του προγράμματος αισθητηριακής ολοκλήρωσης , χρησιμοποιούνται και αναπτύσσονται συνηθισμένες δραστηριότητες για παιδιά. Σημαντικό ρόλο στην επιλογή των δραστηριοτήτων παίζει η κίνηση του παιδιού.Τα περισσότερα παιδιά έχουν την τάση να αναζητούν αισθητηριακές εμπειρίες .
Η αναζήτηση αυτή και η εμπλοκή καθιστά ικανό το παιδί να γίνει πιο ώριμο και οργανωμένο.
Ποιος έχει δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης;
Πιθανόν να έχετε συναντήσει ένα παιδί που παρόλο που δείχνει να είναι ιδιαίτερα έξυπνο έχει δυσκολία στο να χρησιμοποιήσει κατάλληλα το μολύβι ή να ντυθεί μόνο του. Ίσως πάλι να γνωρίζετε κάποιο άλλο παιδί που να δείχνει τόσο φοβισμένο και ανασφαλές στις κινήσεις του στο χώρο, ακόμα και όταν παίζει. Αντίθετα ένα άλλο παιδί , μπορεί να εμπλέκεται σε ακραίες , ασυνήθιστες δραστηριότητες που πολλές φορές είναι επικίνδυνες( π.χ. να τρέχει γρήγορα από την μια μεριά στην άλλη, να πηδά από ψηλά σημεία κ.τ.λ.)
Σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω περιπτώσεις, η διαταραχή της αισθητηριακής ολοκλήρωσης ίσως είναι η κύρια αιτία των δυσκολιών.
Προβλήματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης συναντώνται:
• Σε βρέφη που έχουν γεννηθεί πρόωρα: τα παιδιά αυτά έρχονται στον κόσμο έχοντας υπερευαίσθητο νευρικό σύστημα και πολλαπλά παθολογικά προβλήματα. Οι γονείς πρέπει να εκπαιδευτούν στον τρόπο με τον οποίο μπορούν να δώσουν στο παιδί τους τις απαραίτητες
αισθητηριακές εμπειρίες με σκοπό την σωστή τους ανάπτυξη
• Στον αυτισμό και σε άλλες αναπτυξιακές διαταραχές: δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία είναι μια από τις κύριες αιτίες της διαταραχής.
Τα παιδιά με αυτισμό αναζητούν ασυνήθιστες ποσότητες συγκεκριμένων τύπων αισθήσεων και είναι υπερβολικά ευαίσθητα σε άλλους. Η κατάλληλα αισθητηριακή επεξεργασία οδηγεί τα παιδιά αυτά σε πιο παραγωγικές επαφές με ανθρώπους και το περιβάλλον τους.
• Σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες: πολλές έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες παρόλο που έχουν φυσιολογική νοημοσύνη, είναι πιθανόν να έχουν προβλήματα στην αισθητηριακή ολοκλήρωση .Πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι η
αισθητηριακή ολοκλήρωση σε αυτά τα παιδιά ελαχιστοποιεί την πιθανότητα σχολικής αποτυχίας
• Εγκεφαλική βλάβη: εγκεφαλική βλάβη από ατύχημα ή εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να έχει αντίκτυπο στην αισθητηριακή λειτουργία Τα άτομα αυτά χρειάζονται θεραπεία που θα τους οδηγήσει στην καλύτερη επανάκτηση των χαμένων αισθήσεων.
!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή